De Nederlandse koffieleut steeds meer in de ban geraakt van de Italiaanse traditie. Espresso, cappuccino en latte macchiato hebben de slappe slobbermok verdreven en zijn hier vaste waarden geworden, zowel uit als thuis. Alleen aan de barcultuur van de Italianen moeten Nederlanders nog een beetje wennen.
De Italiaanse bar is van vele markten thuis. Je vindt er desgewenst een blik bonen, roddelblaadjes en maandverband, maar 90% van de klanten baant linea recta richting de (veelal) marmeren bancone rond toog en spoelbak. Daar namelijk weten de meesten zich zonder woorden bediend van een koffie-op-maat. Zij komen hier dagelijks en zijn bekend bij de barista.
De niet-lokalo’s melden zich simpelweg voor een koffie-naar-wens. Dat is in de vroege uren vaak een cappuccino, maar over het algemeen een espresso, puur, gesuikerd of met toebehoren.
Voor de toerist die zijn debuut nog moet maken in de bar, is het goed om te weten dat sommige bestellingen op de Italiaanse lachspieren werken. Het woord espresso gebruiken zij niet. U bedoelt in dat geval een caffè. Ook met een cappuccino in de middag bent u nog ver verwijderd van uw inburgering en hetzelfde geldt voor een caffelatte. Dat is in Italië namelijk de bijnaam voor een mislukte cappuccino.
Een macchiato voldoet wel aan het ongeschreven protocol. En dan zijn er nog die bonnetjes, waar toeristen erg aan moeten wennen. Moet je nou eerst bestellen of eerst afrekenen? Helaas, daarover hebben de Italianen geen afspraken gemaakt. Over het algemeen moet je op drukke, toeristische locaties eerst naar de kassa en vervolgens met je bonnetje naar de barista, maar er zijn genoeg uitzonderingen.
Praatjes en slokjes
De barista is na de burgemeester misschien wel de belangrijkste man (of vrouw!) van het dorp. Hij kent iedereen, weet alles en geldt als dé energieleverancier van de gemeenschap. Hij houdt derhalve de gemeenschap draaiende. De dames en heren aan de bar komen namelijk niet uitsluitend voor die twee slokjes hete koffie. Ze vinden er ook even aanspraak met Gianni (lees: Jan) en alleman. Het zijn de boeren, maar ook het driedelig grijs en de adellijke buitenlui die schouder aan schouder het zwarte goud naar binnen slaan. Ze maken oogcontact links en voeren een praatje rechts over de familie, het weer, de politiek of die vreselijke voetbalwedstrijd van gisteravond.
Ach, de bar is wat dat betreft als het leven zelf. Wat daarbij opvalt is de snelheid. Niemand heeft haast, maar Italianen verstaan wel de kunst om in twee minuten gedronken te hebben en bijgepraat te zijn. Het zijn dan ook vaak praatjes voor de vaak en slokjes met veel lucht. O ja, misschien handig om te weten is dat de koffie door te slurpen minder heet aanvoelt. Heet op zich is wel belangrijk, want volgens de Italianen is iedere graad minder een graad minder smaak.
Koffie-abc
De koffierituelen in de Italiaanse barretjes vormen een prachtig schouwspel voor toeristen. Ook dat is een goede reden om ’s morgens een bar op te zoeken met tafeltjes, zodat u op enige afstand ongestoord kunt genieten van uw cappuccino, ontbijt en de drukte aan de bancone. Dat biedt trouwens ook een mooie gelegenheid om het enorme koffieregister te ontcijferen, want je bent niet zomaar een barista.
Hij maakt op verzoek bijvoorbeeld ook een Ristretto (extra sterk), Lungo (minder sterk, meer water) of Corretto (met borrel). En dan zijn er ook die uitsluitend een caffè willen in een tazza calda. Koffie is toch altijd warm? Ja, maar in een kopje die op de machine heeft gestaan blijft hij wat langer op temperatuur. In Napoli en omgeving gaat men zelfs een stapje verder. Daar worden de kopjes in kokend water gehouden tot vlak voordat de caffé wordt bereid.
De rituelen in de koffiebar blijven niet beperkt tot de ochtendspits. Italianen drinken nog niet de helft van wat wij als Nederlanders achterover slaan, maar ze verdelen het in kleine porties over de dag. De kans is dus groot dat je ’s middags dezelfde klanten terugziet. En mocht u zich zorgen maken over de bloeddruk van de Italiaan, hij krijgt minder cafeïne binnen dan de gemiddelde Nederlander, ook omdat er vrijwel overal gebruik wordt gemaakt van Arabica-bonen en de juiste macchina, die zorgt voor meer aroma en minder cafeïne.
