Jan Slangen, vliegende Hollander van het stuntteam Le Frecce Tricolori
Het is voor menig Italië-ganger het hoogtepunt in de vakantie. Letterlijk. Een show van Le Frecce Tricolori, de stuntvliegers van de Italiaanse luchtmacht. Tegen deze driekleurige pijlen kan geen vuurwerkshow op. Het is dan ook niet voor niets dat de beste stuntpatrouille ter wereld wordt beschouwd als de nationale trots. Groen-wit-rood dus, maar wel met een oranje wimpel…
De commandant van het 313e acrobatisch trainingssquadron van de Italiaanse luchtmacht is namelijk een Nederlander. Jan Slangen werd in 1975 geboren uit een Nederlandse vader en een Italiaanse moeder. In Rome stond zijn wieg, maar Rivolto (Friuli Venezia Giulia) is sinds enkele jaren zijn basis. Daar is immers zijn eenheid van de Frecce Tricolori gelegerd. Die dubbele nationaliteit maakt dat de fraaie shows en ongelooflijke stunts van dit squadron niet alleen de harten van Italianen laten kloppen, maar ook de Hollandse.
Hoewel het stunten in de Italiaanse luchtvaart al in de jaren 20 en 30 van de vorige eeuw gebeurde, besloot Defensie in 1961 tot de oprichting van een officieel stuntteam. Mario Squarcina was de majoor in kwestie en Il cavallino rampante, zijn eerste stuntvliegtuig, staat ook vandaag nog trots te wezen op de basis. Er werd dat eerste jaar overigens nog slechts met zes F-86E Sabres gevlogen; vliegtuigen die werden gebruikt als onderscheppingsvliegtuig. In 1962 werd dit al uitgebreid naar negen toestellen en een jaar later stapte het team over op de Aeritalia G.91PAN, waarna in 1965 een tiende vliegtuig aan het team toegevoegd werd. In 1983 stapte het team over op de Aermacchi MB-339A/PAN, die ook vandaag nog steeds gebruikt wordt. Dit toestel kan het 313e squadron in geval van nood ook inzetten als licht grondaanvalsvliegtuig.
Commandant Slangen, hoe is het zo gekomen?
“Vliegen was al een passie in mijn kindertijd. Ik droomde als jongetje dat ik kon vliegen en dat ik nu bij de Frecce Tricolori mag werken, is een droom in een droom, echt waar. Nee, daar kom je niet zomaar. Dat is een traject van vliegschool, academie (Accademia Militare in Pozzuoli; red.) en heel veel cursussen. Ik heb ook in de VS een opleiding gevolgd. U kunt zich voorstellen dat de selectiecriteria voor dit werk ongelooflijk streng zijn. Je hebt een scherp oog nodig, maar ook een snelle hand en een groot verantwoordelijkheidsgevoel. Ik slaagde in de tests en ben uiteindelijk opgeklommen om in 2012 commandant te worden. Een grote eer.”
Wat houdt het werk concreet in?
“Ik heb de afgelopen jaren veel ervaring opgedaan binnen de formatie en nu is het mijn taak om de groep tijdens shows aan te sturen vanaf de grond. Omdat we enkele tientallen shows per jaar geven, verhuizen we uiteraard ook vaak naar andere bases. In dat geval heb ik de leiding over elf vliegtuigen en meer dan honderd mensen. Dat is een fantastische, uitdagende baan met een fantastisch team.”
Heeft de commandant ook de regie over de shows?
“Artistiek bedoelt u? Nee, niet alleen. Dat doen we met een team. Iedere show telt zo’n 18 figuren en elk figuur is trouwens een verhaal op zich, want voordat we de lucht ingaan, gebeurt er veel aan tafel. Er gaat een behoorlijke studie aan vooraf. Iedere techniek en iedere beweging worden geanalyseerd, want we kunnen ons in de lucht natuurlijk geen vergissing veroorloven. Daarna is het een kwestie van heel veel oefenen. Eerst op de grond, dan in de lucht. Kijk, Le Frecce Tricolori bestaat al 55 jaar en het is natuurlijk verleidelijk om er ieder jaar een schepje bovenop te doen. Nóg iets gevaarlijker. Op die momenten heb ik als commandant wel de taak om de risico’s te analyseren. We hebben met mensen te maken, in de lucht en op de grond.”
Daarover gesproken: de relatie tussen mens en machine komt erg nauw. Hoe zou u de relatie met uw vliegtuig beschrijven?
“Laat ik het niet overdrijven. Je kunt van mensen houden, maar de relatie met mijn vliegtuig is toch anders. Het is een onlosmakelijke band, want ik moet de machine volledig kunnen vertrouwen. Ik moet weten hoe hij reageert op dat wat ik doe. Dat maakt een intense band, maar de MB339 is niet mijn vrouw, haha. Wij beschouwen onze vliegtuigen als een soort rechters: streng, maar eerlijk. Zij rekent mij af op mijn handelingen. Als ik iets fout doe, word ik meteen gestraft.”
Hebben de piloten van de Frecce Tricolare overigens alleen maar een ceremoniële taak?
“Nee, ze zijn op alle fronten onderdeel van de Italiaanse luchtmacht. Het zijn dus allemaal piloten die in principe bereid zijn om te vechten. De shows van de Frecce Tricolori moet je zien als een soort training, maar ook een visitekaartje van Defensie of de Italiaanse staat. Heel belangrijk, maar in geval van nood worden ze ingezet voor defensietaken, want dat is nog belangrijker.”
Ook dit seizoen staan er weer veel demonstraties gepland in eigen land, en vorig jaar was u zelfs in Nederland! Geeft dat voor u persoonlijk iets extra’s?
“Absoluut! Dat bepaalt Defensie overigens, dus niet deze half-Nederlandse commandant. Ik heb nu drie keer het genoegen gehad om in Nederland te vliegen. De eerste manifestatie was in Leeuwarden, drie jaar geleden in Volkel en vorig jaar weer Leeuwarden. Ja, dat geeft natuurlijk dubbele emoties. De trots op mijn team en de trots op mijn vaderland. Hoewel er geen familie meer woont, liggen er fijne herinneringen in Nederland. Toen ik klein was, ging ik vaak naar mijn oma, de moeder van mijn vader. Het was een heerlijke tijd en sindsdien beschouw ik Nederland dan ook als mijn tweede thuis. Spijtig genoeg spreek ik niet de taal, want mijn ouders spraken thuis vooral Engels.”
Is het alleen Nederlands bloed of heeft u wellicht ook wat Nederlandse karaktertrekken?
“Nederlanders zijn praktisch en goed georganiseerd, slim ook. Die eigenschappen passen op zich heel goed bij de creativiteit en extravagantie van het Italiaanse karakter. Ik kan die combinatie goed gebruiken in mijn werk, denk ik. Overigens heb ik dankzij mijn afkomst ook een bijnaam in Italië. U mag drie keer raden: de Vliegende Hollander, haha. Ach, ik ben er trots op. Italianen reageren eigenlijk altijd positief op mijn afkomst.”
UPDATE 2020
Slangen is inmiddels vervangen door Gaetano Farina.
Un affettuoso saluto a tutti gli olandesi da Pony 0 delle Frecce Tricolori!”
De kalender
Het stuntteam van de Italiaanse luchtmacht, onder aanvoering van Jan Slangen, oefent geregeld voor de kust bij Udine. Dat zal u niet ontgaan wanneer u in die periode daar op vakantie bent. Er worden op deze thuisbasis overigens ook rondleidingen georganiseerd. Daar vertellen ze u onder meer dat de vliegtuigen bij een show op slechts enkele meters afstand van elkaar vliegen, dat de piloten in toestel 1, 6 en 10 altijd op dezelfde positie vliegen en dat de groene en rode rook wordt gemaakt met een natuurlijke kleurstof, die als vaselineolie verdampt in de motoren. Maar let op: u moet zich voor een rondleiding ruim van tevoren aanmelden via de website van de regionale VVV: www.turismofvg.it.
Ook elders in Italië loopt u deze zomer de kans om het squadron van Jan Slangen in actie te zien. Wellicht handig om de vakantieplannen een beetje aan te passen…
UPDATE 2023: Kalender van het stuntteam Le Frecce Tricolori uit Italië
Aeronautica Militare
Lees ook over het kledingmerk Aeronautica Militare dat gebaseerd is op de kleding van het team.
Video van de Le Frecce Tricolori
Het stuntteam Le Frecce Tricolori uit Italië
Het stuntteam Le Frecce Tricolori uit Italië
