Het Italiaanse vulkaaneiland Stromboli liet afgelopen zondag weer eens van zich horen. Dat doet de Eolische knorrepot wel vaker want ook vorig jaar was hij al onrustig. Toen vielen bij een uitbarsting een dode en gewonden. De Stromboli was weer even wereldnieuws en voor ons reden genoeg om de onvoorspelbare, explosieve berg eens nader te beschouwen. Van een afstandje, voor de zekerheid.
Hoewel de Stromboli vrijwel dagelijks rommelt en spuwt, moet hij het qua bekendheid afleggen tegen zijn grote broers Vesuvius bij Napels en Etna op Sicilië. Aan deze grootmachten willen we uiteraard niet voorbijgaan. Zo schreef de Vesuvius geschiedenis door de verwoestende uitbarsting in 79 na Christus, waarbij Pompeï, Stabiae en Oplontis werden bedolven.
Tegenwoordig trekken dagelijks duizenden (ramp)toeristen langs de kraters (1281 m) en door de verwoeste steden. Ze aanschouwen ‘een slapende vulkaan’, zoals sommige gidsen geruststellend beweren, maar laat dat de omwonenden maar niet horen. Ook Napolitanen slapen nog altijd met één oor op het kussen, want stel dat… Ze hebben gelijk, een vulkaan slaapt nooit.
Na het drama van Pompeï, 1940 jaar geleden, kwam het nog geregeld tot uitbarstingen. Zo was de klap in 1631 vrijwel net zo zwaar, maar het aantal slachtoffers viel lager uit. De geschiedenis had de bevolking namelijk geleerd niet te spotten met natuurgeweld. In 1944 knalde de Vesuvius vooralsnog voor het laatst, waarbij de lava niet via de bovenkant ontsnapte, maar via de zijkant.
Net als de vele andere vulkanen in Europa is de Vesuvius een stratovulkaan. Die ontstaan als gevolg van bewegende tektonische platen onder onze aardkorst en laat Italië nou net het knooppunt vormen van deze stromingen. Met name aan de randen van de tektonische platen zijn de gevolgen van de beweging waar te nemen. Hier dringt magma tot het aardoppervlak door en ontstaan vulkanen.
Aan het begin van deze eeuw hebben vulkanologen onder de Vesuvius een reusachtig magmameer ontdekt. Het vloeibare gesteente, verspreid over een oppervlakte van vierhonderd vierkante kilometer, bevindt zich op een diepte van zo’n acht kilometer. Het meer reikt van de Golf van Napels tot de Apennijnen en de vondst is belangrijk. Het bewijst namelijk dat de Vesuvius nog steeds actief is en tot uitbarsting kan komen, maar volgens directeur Gianni Macedonio van het vulkaanobservatorium in Napels kunnen nieuwe uitbarsting dankzij dit onderzoek veel beter worden voorspeld.
Vulkanen op Sicilië
Ook de Etna op Sicilië is gevormd door het botsen van twee platen van de aardkorst. Hierdoor duikt, om precies te zijn, de oceanische korst van de Afrikaanse Plaat onder de Euraziatische Plaat. Van de Etna horen we wel vaker, maar dit is dan ook verreweg de grootste en hoogste (3329 m) vulkaan van Europa.
De Etna heeft verschillende kraters en bestrijkt ongeveer een zesde deel van het eiland Sicilië en bestaat feitelijk uit twee vulkaantypes: tot ongeveer 2700 meter is de Etna een schildvulkaan, terwijl de top een stratovulkaan.
Het verschil? Bij de schildvulkaan is het magma dun en vloeibaar, waardoor het makkelijk naar het aardoppervlak kan doordringen. De hellingen die daardoor ontstaan zijn minder steil dan bij een stratovulkaan, waarbij sprake is van dikkere lava die minder snel wegloopt. Die combinatie maakt dat er flinke lavafonteinen ontstaan, zoals de Etna de laatste jaren regelmatig liet zien. Ook deze vulkaan heeft overigens slachtoffers gemaakt, vooral in de 17de eeuw toen er bij een uitbarsting meer dan 20.000 doden vielen. Nog altijd vallen er bijna jaarlijks slachtoffers, omdat de lava uit verschillende kraters komt en diep van de berg stroomt.
Stromboli
Stromboli is feitelijk een klein vulkanisch eiland (12 km²) in de Tyrreense Zee, voor de noordelijke kust van Sicilië. Het heeft letterlijk de lusten en lasten van de natuur, want de vulkaan (926 m) geeft én neemt. Een slordige 500 bewoners namen het risico en hebben zich hier gevestigd, het merendeel om toeristen te ontvangen. Idyllisch en uitzonderlijk is het zwarte vulkaanstrand, maar ook de prachtige vergezichten. Niet voor niets blijven toeristen tijdens hun rondje langs de Eolische eiland graag een hapje eten en nachtje slapen. Ze willen het vuurwerk immers niet missen!
Hoewel bekend is dat de vulkaan Stromboli al eeuwen continu actief is, was de uitbarsting van vorige zomer uitzonderlijk krachtig. Giovanni Longo, de priester van het eiland, zei tegen Italiaanse media dat het leek alsof we in de hel waren, met een regen van vuur die uit de hemel neerdaalde. Volgens persbureau ANSA sprongen tientallen toeristen en bewoners van het eiland zelfs in zee om te vluchten voor het natuurgeweld.
Door de uitbarsting van vorig jaar werden brokstukken en lava in de lucht gespuwd en liepen twee stromen lava naar beneden. De omgekomen wandelaar zou op pad zijn geweest met een vriend uit Brazilië, die niet gewond raakte. Twee andere wandelaars die wel gewond raakten, werden geraakt door stenen die bij de uitbarsting de lucht in werden gespuwd. As en rook zorgden bovendien voor veel overlast. De hulpdiensten waren lang bezig met een noodoperatie, gehinderd door de vele rook die uit de vulkaan komt.
Vulkaangevaar voorspellen
Het Italiaanse Instituut voor geofysica en vulkanologie (INGV) is verantwoordelijk voor het monitoren van de Stromboli. Het instituut houdt, met behulp van continue metende sensoren van het monitoringsnetwerk de vulkaan nauwlettend in de gaten, ook nu de activiteit afgenomen is. Vreemd genoeg is de natuur de wetenschap nog altijd te snel af, want INGV moet desondanks bekennen dat het niet mogelijk is dit soort explosies te voorspellen. Een bezoek aan het vulkaaneiland is dan ook niet zonder risico.
Bij het KNMI in De Bilt houden ze nauw contact met de specialisten in Italië, waardoor ze de gebeurtenissen in 2019 konden analyseren. Op woensdag 3 juli 2019 om 16.46 uur werd het vulkaaneiland verstoord door paroxysmale explosies, zoals dat heet. De as-kolom die vrijkwam bij de explosies bereikte een hoogte van twee kilometer boven de krater en verspreidde zich al snel in zuidwestelijke richting naar het dorp Ginostra waar tientallen mensen werden geëvacueerd.
De explosies waren een van de grootste in de afgelopen decennia. Hete vulkanische bommen hebben ook brand veroorzaakt op de beboste helling van de vulkaan en dat gebeurt niet vaak. Op camerabeelden zagen we dat enkele minuten voor de explosies lava uit alle kraters stroomde. Dat gaf al aan dat er plotseling nieuw vers gas-rijk magma aan de oppervlakte was gekomen. Extreem snelle decompressie van het gas in dit verse magma veroorzaakte waarschijnlijk de paroxysmale explosie.
De vulkaan is zoals gezegd al duizenden jaren in min of meer continue activiteit, maar de meest voorkomende uitbarstingen van de Stromboli zijn zogenaamde Stromboliaanse uitbarstingen. Dit zijn relatief kleine explosies met een frequentie van twee à drie per uur, waarbij uit openingen in de kraters, kleine hoeveelheden gloeiende lava 100-200 meter boven de kraterrand geslingerd worden.
De naam Stromboliaanse uitbarsting is inmiddels een begrip geworden dat nu ook voor soortgelijke uitbarstingen van andere vulkanen gebruikt wordt. Meer gewelddadige uitbarstingen van Stromboli, zoals in juli vorig jaar, zijn relatief zeldzaam want ze komen maar eens in de twee à vijf jaar voor. Zo werden in 1919 vier mensen gedood door grote lavabommen en in 1930 kwamen meerdere mensen om het leven door pyroclastische stromen veroorzaakt door dit soort explosies.
In zowel 1986 als 2001 werd een groep kijkers verrast door een paroxysmale explosie terwijl ze op de kraterrand het spektakel aanschouwden. In beide gevallen viel er een dode door de impact van een soort lavabom. De zes maanden durende crisis van 2002-2003 veroorzaakte zelfs een elf meter hoge tsunami, waarbij gelukkig geen slachtoffers vielen.
Toerisme rondom Mount Stromboli
Jaarlijks bezoeken duizenden toeristen de vulkaan Stromboli. Als je op vakantie bent op Sicilië en je ziet de mogelijkheid een bezoekje te brengen aan Stromboli, is dat zeer de moeite waard. Stromboli is met de boot bereikbaar vanuit Messina, Milazzo en Palermo, maar ook vanaf Napels gaan pendelboten deze kant op. Wij pakten zelf een keer een snelle boot vanaf Capo Vaticano in Calabrië (zie foto).
De vulkaan rommelt dag en nacht, maar laat vooral ‘s nachts regelmatig van zich zien door vulkanische bommen meters hoog de lucht in te slingeren en lava richting zee te ‘spugen’. Omdat je alleen onder begeleiding van een professionele gids de top van de berg kunt bezoeken, loop je weinig risico en kunt u toch een uitbarstende vulkaan van relatief dichtbij meemaken. Het is een onvergetelijke ervaring!
‘Het eiland Stromboli heeft letterlijk de lusten en lasten van de natuur, want de vulkaan (926 m) geeft én neemt.’
Gezondheid
Hoewel menigeen de vulkanische modderbaden gebruikt voor een onvergetelijke vakantieherinnering, worden aan het badderen ook heilzame en cosmetische werkingen toegeschreven. De aanwezige mineralen zouden rimpels verminderen en de hoge temperatuur zou goed zijn voor de spieren en bloedcirculatie. Door de zweetreactie zullen afvalstoffen bovendien via de huid worden afgevoerd. Dat is weer goed nieuws voor mensen met psoriasis, eczeem en acne.
Zwavel wordt gezien als schoonheidsmineraal en als zodanig al eeuwen lang therapeutisch worden toegepast. Het waren zelfs de Romeinen die de vulkanische zwavelbronnen gebruikten om pijn te verlichten en te ontspannen. Inmiddels weet de wetenschap dat zwavel belangrijk is voor de vorming van collageen en ook uw kapper kan er een woordje over meepraten, want een zwavelbad geeft je gezond, glanzend en glad haar.
Of de Italianen op de Eolische eilanden dankzij een dagelijks bad daadwerkelijk langer en gezonder leven, heeft Il Giornale nog niet kunnen achterhalen. Zodra onze declaratie is goedgekeurd door het ziekenfonds, keren wij terug voor een heilzaam onderzoek.
Proef de vulkaan!
Dat de vulkaanbodem zeer vruchtbaar is kan je lezen in dit artikel over de wijnreis van Josje naar de Eolische vulkaaneilanden van Italië.
Lees ook meer over Italiaanse vulkanen in het verhaal dat we al eerder schreven. Bijvoorbeeld ook over veel meren in Italië die ooit vulkaan waren.
