Valtellina in Lombardije is een lange vallei in de Alpen, die loopt van Chiavenna tot Bormio. Het klinkt als de aanzet van een artikel over wintersport. Maar dat er in dit gebied topwijnen van de nebbiolodruif worden geproduceerd, is niet iedereen bekend. Wij namen begin november 2019 deel aan de Valtellina Wine Trail, en verbleven drie dagen in Sondrio, de hoofdzetel van Valtellina.
Het eerste dat opvalt als we de gordijnen van onze hotelkamer opzij schuiven, zijn de prachtige terrassen waar de wijngaarden tegenaan zijn geplant, gehuld in mistslierten. Lekker mystiek! We lopen een klein stukje door de prachtige wijngaarden van Sassella, een van de vijf deelgebieden van Valtellina. De andere deelgebieden met klinkende namen zijn Maroggia, Grumello, Inferno en Valgella. Deze namen kun je ook terugzien op de etiketten van de Valtellina Superiore-wijnen, als de druiven uitsluitend uit dat gebied komen.
Nebbiolodruif
In Valtellina hebben ze twee DOCG-labels, Valtel lina Superiore en Sforzato. Beide worden ze gemaakt van de nebbiolodruif, die ze lokaal Chiavennasca noemen. De wijn moet voor minimaal negentig procent uit deze druif bestaan. Tien procent mag uit een andere druif bestaan, maar die dient wel uit Valtellina te komen.
De meeste Valtellina Superiores en Sforzato’s zijn echter gewoon volledig van nebbiolodruiven gemaakt. Een andere verplichting is dat de wijn minimaal een jaar op eikenhout moet hebben gerijpt. De beste wijnen mogen na 36 maanden rijping de toevoeging Riserva vermelden.
Schitterende hike
Een goed glas wijn moet je verdienen en daarom trekken we er eerst op uit voor een schitterende hike in Val di Mello, een klein half uur rijden van Sondrio. Op de heenweg passeren we de Sassella en Maroggia, en genieten we van de prachtige terrassen. De wandeltocht door de vallei is zo mogelijk nog indrukwekkender. Deze vallei noemen de bewoners ook wel ‘Klein Yosemite’ . Die vergelijking gaat goed op met de indrukwekkende granietwanden. We sluiten af in een lokaal barretje met een brioche en espresso, en ervaren dat de tijd hier echt heeft stilgestaan.
Wijnbar
Op de avond dat we arriveerden, dronken we een glas wijn in een wijnbar in Sondrio. We raakten aan de praat met locals en die lieten ons kennismaken met wijn van Sassi Solivi, een heel klein wijnboertje in het Sassellane-gebied. Donato de wijnboer nodigde me uit en vandaag bezoek ik hem.
Via kleine smalle bergpaadjes bereik ik Triasso, een gehuchtje op 600 meter hoogte. Het is al donker en de sfeer is daardoor bijzonder. In de gewelfde kelders van zijn huis staan de oude houten vaten waarop zijn wijnen rijpen. Het contrast met een dag later bij Nino Negri kan niet groter zijn. Donato doet de maceratie van de druiven nog handmatig, terwijl de groten dit met grote staaltanks en circulatiepompen uitvoeren. Donato verzorgt ook nog een kleine proeverij met zijn wijn en lekkere Taleggio-kaas en worst.
Met de hand geplukt
We zijn uitgenodigd door Emil Galimberti van La Spia. Emil werkt als wijnmaker bij het wijnhuis van Michele Rigamonti, een wijnboer van de jonge generatie. La Spia heeft net buiten Sondrio een prachtige wijnbar. Daar is onze ontvangt met hapjes en prachtige wijnen, waaronder een witte Nebbiolo.
De naam La Spia komt van de La Spia heuvel en die is sinds 1962 in bezit van de familie Rigamonti. Ze besluiten er wijnstokken met nebbiolo aan te planten. In 2006 vond pas de eerste officiële oogst plaats onder het label Valtellina Superiore Riserva DOCG.
De wijngaarden van Valtellina zijn allemaal aangelegd op terrassen, zo ook die van La Spia. Er is verschil in vlakkere en zeer steile delen. Dit is machinaal niet te bewerken en alles gaat hier met de hand. In de wijngaard gebruiken ze weliswaar geen chemicaliën die de bloei verstoren, maar biologisch willen ze het niet noemen. Het zijn wijnstokken van 30 tot 35 jaar oud. Alleen de dode stokken worden iedere winter vervangen, niet herplant. ‘Vin de vieilles vignes’, zoals ze in Frankrijk zeggen. De avond bij La Spia is gezellig en we genieten van enkele topwijnen van dit wijnhuis.
Grootste wijnhuis, uniek klimaat
We gaan naar het bekendste en grootste wijnhuis uit de vallei: Nino Negri. Dat maakt al wijn sinds 1897 en zijn wijnen kunnen qua kwaliteit wedijveren met topwijnen, zoals Barolo en Amarone. Castel Nino Negri is gevestigd in Chiuro, aan de voet van de het Inferno gebied. Inferno refereert niet voor niets naar de hel. Enerzijds omdat de hellingen extreem steil zijn en wijnbouw erg zwaar is, en anderzijds omdat de temperatuur in de zomer minstens een graad warmer is.
De rondleiding krijgen we van Danilo Drocco, wijnmaker van Nino Negri. Danilo was jaren werkzaam in Barolo en weet als geen ander wat de nebbiolodruif fijn vindt. Danilo vertelt ons over de geheimen van deze vallei. Wijnbouw in de Alpen verwacht je niet zo snel, zeker niet op een noordhelling met hoogtes tot 700 meter. De noordelijke Rätische Alpen, waartegen de wijngaarden zijn aangeplant, houden slecht weer uit Zwitserland tegen. De Orobische Alpen in het zuiden doen hetzelfde met slecht weer uit het zuiden. Deze situatie is ontstaan omdat er in de prehistorie twee tektonische platen op elkaar stuitten, de Afrikaanse en de Europese. De Afrikaanse bracht vulkanische grond met zich mee en het Europese graniet, wat een hoop mineraliteit in de wijn geeft. Het Comomeer zorgt voor een lekker windje waardoor de trossen mooi drogen. Chemicaliën spuiten is dan niet meer nodig.
Het klimaat is dan ook nog eens uniek met een hogere temperatuur in de vallei door de ligging tussen de twee bergketens. Bij de rondleiding in de imposante kelders krijg we een mooi inzicht in de fermentatie en rijping op vaten. We sluiten af met een proeverij, waarbij Claudio Alongi aansluit, een andere wijnmaker. Bij deze proeverij krijgen we een andere specialiteit van de vallei te proeven, de Sforzatowijn. Die is ook nebbiolo gemaakt. Maar drogen ze eerst drie maanden in mandjes gedroogd, net zoals bij de Amarowijnen. Het resultaat is vrijwel identiek en kwalitatief hoogwaardig.
Markante plek
Samen met Claudio Alongi en Olivier Nitzsche bezoeken we een van de mooie restaurants van Nino Negri. Castel Grumello is een markant punt in de vallei en torent hoog boven Sondrio uit. Vanuit hier heb je een schitterend zicht over de Grumello en Sondrio. Ook de lunch die volgt is geweldig: de lokale specialiteit Bresaola-ham en Crespelle met truffel.
We drinken er een lekkere witte wijn bij: een blend van vier druiven, waaronder de inheemse Incrocio Manzoni en Chiavennasca. Claudio vertelt tijdens de lunch vrijuit over zijn liefde voor wijn en beperkt zich niet tot Valtellina. Het is te merken dat zowel hij als Olivier meer hebben gezien in de wijnwereld als alleen hun eigen vallei. De passie spat ervan af en geeft deze dag nog extra cachet.
Finishlocatie
Sondrio is de plek waar we verblijven, een gezellig oud stadje met een middeleeuws centrum. Het centrale punt is de Piazza Garibaldi, waar ze al bezig zijn met het opbouwen van de finishlocatie voor de Valtellina Wine Trail-race. Wij gaan eten in de stad bij Cima 11 een klein eettentje waar vooral locals eten. We kiezen voor het lokaal bekende Pizzoccheri, boekweitpasta gemaakt met Savoiekool, bittokaas, aardappeltjes en boter en knoflook. Heel erg lekker en typisch eten voor in de bergen. We gaan nog wel de stad in na het avondeten, maar besluiten op tijd op de rem te trappen, want we moeten een dag later nog aan de slag.
Hardlopen door de wijngaarden en de kelders!
Een winetrail is bij wijnkenners eerder bekend als een toeristische route door de wijngaard. Een winetrailrun is praktisch hetzelfde, maar de uitdaging zit hem in het hardlopen en de moeilijke passages in de terrassen.
De Valtellina Wine Trail krijgt ieder jaar ruim 2.500 deelnemers aan de start. Deze vorm van wijnbeleving komt vanuit trailrunning, waar men routes rent over bos- en bergpaadjes. Eerste rende men dan om de mooie wijngaarden heen om de kostbare ranken te beschermen. Maar Aangezien de pluk al is geweest, is de datum voor deze Wine Trail ideaal. Beschadiging is nihil en de beleving optimaal voor de hardlopers.
Wil je liever niet hardlopen, is er ook de kans om de Sassella Wine Trail van elf kilometer te wandelen, maar eerlijk gezegd is dat ook niet eenvoudig met de vele steile passages. De echte uitdaging tijdens de Valtellina Wine Trail zit in de races van 21 en 42 kilometer, waarbij je vanuit Sondrio met de trein wordt weggebracht naar Chiuro en Tirano, de startpunten van de beide afstanden. De route biedt erg veel afwisseling, waaronder passages langs wijnkelders, mooie bospaden, wijngaarden en oude pittoreske wijndorpjes. Tel daar de geweldige sfeer van de vele toeschouwers bij op en je hebt een topbeleving. Meer op www.valtellinawinetrail.com . Dit artikel is ook leuk als je van hardlopen in Italië houdt.
Als de deelnemers op Piazza Garibaldi in Sondrio aankomen, heerst er een uitgelaten stemming. Wat een feest op dit plein en wat was de route adembenemend! De organisatie heeft voor iedere deelnemer een diner geregeld en er is ter afsluiting een groot wijnfeest voor iedereen. De sfeer is geweldig. Jammer dat we morgenvroeg weer vertrekken. We komen zeker terug.
