Een Nederlander die dagelijks aan de bar te vinden is, heeft zonder twijfel een groot probleem. Voor Italianen daarentegen is het een must. De ‘kroegentocht’ is er verworden tot een dagelijks ritueel en een culturele traditie. Let wel: niet om de alcoholica, maar voor een cafeïnestoot. Hoog tijd dus voor een huldeblijk aan de enige echte energieleverancier van Italië: de Barista.
Voordat u als lezer – en ondergetekende als schrijver – in de koffietraditie duikt, moet gezegd dat de Italiaanse bar van vele markten thuis is. Je vindt er desgewenst ook een blik bonen, roddelblaadjes en maandverband, maar 90 procent van de klanten baant linea recta richting de (veelal) marmeren bancone rond toog en spoelbak. Daar namelijk weten de meesten zich zonder woorden bediend van een koffie-op-maat. Zij komen hier immers dagelijks en zijn bekend bij de barista. De niet-lokalo’s melden zich simpelweg voor een koffie-naar-wens. Dat is in de vroege uren vaak een cappuccino, maar over het algemeen een espresso, puur, gesuikerd of met toebehoren.
Voor de toerist die zijn debuut nog moet maken in de bar, is het goed om te weten dat sommige bestellingen op de Italiaanse lachspieren werken. Het woord espresso gebruiken zij niet. U bedoelt in dat geval een caffè. Ook met een cappuccino in de middag bent u nog ver verwijderd van uw inburgering en hetzelfde geldt voor een caffelatte. Dat is in Italië namelijk de bijnaam voor een mislukte cappuccino. Een macchiato voldoet wel aan het ongeschreven protocol. En dan zijn er nog die bonnetjes, waar toeristen erg aan moeten wennen. Moet je nou eerst bestellen of eerst afrekenen? Helaas, daarover hebben de Italianen geen afspraken gemaakt. Over het algemeen moet je op drukke, toeristische locaties eerst naar de kassa en vervolgens met je bonnetje naar de barista, maar er zijn genoeg uitzonderingen.
Barpraat
De barista is na de burgemeester misschien wel de belangrijkste man (of vrouw) van het dorp. Hij kent iedereen, weet alles en is de producent van de zwarte elixer. Hij houdt derhalve de gemeenschap draaiende.
De dames en heren aan de bar komen niet uitsluitend voor die twee slokjes hete koffie. Ze vinden er ook even aanspraak met Gianni (lees: Jan) en alleman. Het zijn de boeren, maar ook het driedelig grijs en de adellijke buitenlui die schouder aan schouder het zwarte goud naar binnen slaan. Ze maken oogcontact links en voeren een praatje rechts over de familie, het weer, de politiek of die vreselijke voetbalwedstrijd van gisteravond.
Ach, de bar is wat dat betreft als het leven zelf. Wat daarbij opvalt is de snelheid. Niemand heeft haast, maar Italianen verstaan wel de kunst om in twee minuten gedronken te hebben en bijgepraat te zijn. Het zijn dan ook vaak praatjes voor de vaak en slokjes met veel lucht. Dat is misschien handig om te weten: door te slurpen proeft u meer en is de koffie minder heet. ‘Iedere graad minder is een graad minder smaak’, zeggen de Italianen. Nog even een groet en weer naar buiten. Toeristen die twaalf minuten nodig hebben voor hun cappuccino en cornetto zijn in de spits bovendien wat minder gewenst aan de bar.
De koffierituelen in de Italiaanse barretjes
De koffierituelen in de Italiaanse barretjes vormen een prachtig schouwspel voor toeristen. Ook dat is een goede reden om ’s morgens een bar op te zoeken met tafeltjes, zodat u op enige afstand ongestoord kunt genieten van uw cappuccino, ontbijt en de drukte aan de bancone. Dat biedt trouwens ook een mooie gelegenheid om het enorme koffieregister te ontcijferen, want je bent zomaar een barista. Hij maakt op verzoek bijvoorbeeld ook een Ristretto (extra sterk), Lungo (minder sterk, meer water) of Corretto (met borrel). En dan zijn er ook die uitsluitend een caffè willen in een tazza calda. Koffie is toch altijd warm? Ja, maar in een kopje die op de machine heeft gestaan blijft hij wat langer op temperatuur. In Napoli en omgeving gaat men zelfs een stapje verder. Daar worden de kopjes in kokend water gehouden tot vlak voordat de caffé wordt bereid.
De rituelen in de koffiebar blijven overigens niet beperkt tot de ochtendspits. Italianen drinken nog niet de helft van wat wij als Nederlanders achterover slaan, maar ze verdelen het in kleine porties over de dag. De kans is dus groot dat je ’s middags dezelfde klanten terugziet. En mocht u zich zorgen maken over de bloeddruk van de Italiaan, hij krijgt minder cafeïne binnen dan de gemiddelde Nederlander, ook omdat er vrijwel overal gebruik wordt gemaakt van Arabica-bonen en de juiste macchina, die zorgt voor meer aroma en minder cafeïne. Dat is ook de reden dat Italianen na het avondmaal nog gerust een caffè genieten.
Koffiebar XL
Voor een bijzondere ervaring is het beroemde koffiehuis Caffè Florian in Venetië een aanrader, vooral aan het begin van de avond als de meeste toeristen het San Marcoplein hebben verlaten. Florian werd in 1720 geopend, net als veel andere koffiehuizen aan dit plein, maar Florian is gebleven en ademt nog steeds de sfeer van grandeur. Uiteraard blijf je hier niet aan de bar staan, maar neem je plaats om te genieten van koffie met zoet toebehoren en van het decorum en uitzicht. Hier genoten ook Casanova, Dickens en Goethe ooit van het zwarte goud, zeggen de stadspromotors. Feit is dat Florian nog steeds die mengeling heeft van intimiteit en grandeur, waarbij de dames nog regelmatig worden getrakteerd op een vioolserenade.
Weet dat deze romantiek ook wordt meegenomen in de prijs van uw caffè. Rome mag als ‘antieke’ stad niet achterblijven met een bijzonder staaltje koffiegeschiedenis. Hier kijk je je ogen uit bij het monumentale Caffè Greco, dat al sinds 1760 gevestigd is aan de Via dei Condotti. Met ruim 250 jaar geschiedenis is Greco het oudste en beroemdste café van de hoofdstad. Ook hier verkondigen ze met trots het bezoek van vele beroemdheden, zoals pausen, presidenten en schrijver Goethe – Hallo, daar ben ik weer…
Aardig verhaaltje, maar beetje jammer van de onzin over die arabica bonen. Gros van de koffie in Italië zit namelijk barstensvol Robusta bonen. En dus juist meer cafeïne.
Niet waar Emidio, het is meestal een mix waarbij Arabica de boventoon voert.
caffelatte is niet hetzelfde als macchiato!!! Er zit nl veel meer melk in.
Ga alleen naar Florian als je meer dan € 30,- voor een koffie wil betalen die ergens anders € 1,- kost 😉
Verder wel een leuk stukje
Beste Sandy,
Je hebt gelijk maar we schrijven ook niet dat dat hetzelfde is.
Florian is idd niet goedkoop, maar je betaalt ook voor de beleving en historie natuurlijk 🙂
Redactie Il Giornale
Wel waar Simon Giacotti !
Zelfs melanges van 100% robusta komen voor.