Vele pagina’s op Il Giornale werden al gevuld met wijn en koffie. Boeken vol zijn er gewijd aan dit culinair cultuurgoed. Italianen zijn immers grootverbruikers. Maar meer nog dan het sap van druiven en bonen drinken ze… water! Gewoon water. Je zou het misschien niet denken, maar van alle Europeanen weten de Italianen het best wat goed voor ze is: mate en water.
Italië heeft de schijn tegen, want Nederlanders in den vreemde beschouwen de mediterrane landen als gevaarlijke landen als het om water gaat. ‘Nooit uit de kraan drinken en kijk uit met gewassen sla,’ vertelden ze in de jaren 80 op de reisbureaus in ons land. Alsof je ik-weet-niet-waar terecht zou komen. Hetzelfde gold overigens voor olijfolie, ook dat was voor Nederlanders code rood. Ach, we waren het niet gewend en ja, dan zorgt een beetje olie voor krampjes. Die gevaarlijke Italiaanse koks ook.
Kraanwater veilig
De tijden zijn veranderd: olie en water zijn veilig en het negatief spijsadvies is opgeheven. Voor alle Zuid-Europese landen trouwens. Oke, in Portugal bevat het water veel kalk en ijzer, wat de smaak beïnvloedt en in Spanje kan het een lichte chloorsmaak hebben, maar daar is niets mis mee. In Italie zijn overal drinkwaterfonteinen geplaatst, als een soort witte vlag: Dit water is veilig, proef maar. De goede bedoelingen van de overheid ten spijt, de meeste toeristen zijn nog niet overtuigd.
Waterleidingbedrijf Vitens deed onderzoek en meldt dat wij van alle vakantiebestemmingen in Europa het minst te spreken zijn over het kraanwater in Spanje, Italie en Frankrijk. Slechts elf procent van de Nederlanders denkt dat het kraanwater in Italie veilig is. Thuis drinken acht op de tien Nederlanders hun water uit de kraan, maar eenmaal over de grenzen stoppen we resoluut met het drinken van wat Vitens typeert als ‘gruwelwater’ uit de kraan. Het is omdat we het niet zeker weten, blijkt uit het onderzoek. Speciaal voor deze toeristen heeft het bedrijf dan ook een app ontwikkeld om de waterkwaliteit te checken.
Leidingwater in Italië
Het Nederlands wantrouwen wordt verrassend genoeg begrepen door de Italianen. Sterker, bijna de helft van de Italianen drinkt ook geen leidingwater in eigen land. Ze vertrouwen het niet, zoals ze ook andere diensten van de overheid niet zomaar slikken. Het is daarom dat de Italianen massaal flessen mineraalwater inslaan, zo’n 160 liter per persoon per jaar, tot teleurstelling van milieuorganisaties. Ter vergelijking: de gemiddelde Nederlander heeft genoeg aan 18 liter, want de rest drinken we gewoon uit de kraan.
Niet alleen de milieubeweging maakt zich zorgen, ook de overheid en de EU zien de waterproblemen in Italie tot de lippen stijgen. Aangezien tachtig procent van de waterverpakkingen van plastic is, groeit de berg met lege PET-flessen tot maar liefst vijf miljard per jaar. In een poging om die afvalberg te verkleinen, probeerden de Italiaanse collega’s van Vitens de burgers te verleiden tot de gratis fonteintjes, maar dat was tevergeefs. Daarnaast worden de waterleidingbedrijven geplaagd door een gebrekkige infrastructuur, waardoor het zuiden van het land steeds vaker droog komt te staan in de zomer. Sicilianen worden op deze manier gedwongen tot een PET-fles-infuus.
Het kwaliteitsverschil tussen mineraalwater en leidingwater mag dan klein zijn, de prijs verschilt wel degelijk. Een flesje van de supermarkt is maar liefst 600 keer duurder dan een flesje getapt uit eigen kraan. Katsjing! Het zal veel Italianen een zorg zijn. Daarnaast is er tegenwoordig ook een dubieuze middenweg: acqua da tavola. Dit tafelwater is gewoon kraanwater, maar dan in een fles. Hier komt dus geen mineraal of bron aan te pas, ook niet op het etiket, terwijl het waterbedrijf zich rijk lacht. Toeristen hebben namelijk geen idee.
Acqua minerale naturale
Net zoals bij de wijnen en de koffie staat Italie op nummer een als het gaat om de productie van mineraalwater. Meer dan tien miljard liter bronwater wordt hier jaarlijks naar boven ‘getankt’ voor onder meer San Pellegrino, Levissima en Ferrarelle. Slechts een klein deel daarvan wordt verscheept naar het buitenland.
Net zoals bij veel andere producten uit Italie gelden strenge voorwaarden voor de kwaliteit en benaming. Acqua minerale naturale is beschermd en staat garant voor een zuivere bron. Het water onderscheidt zich dus van leidingwater op het gebied van winning en samenstelling. Die moet 100% constant zijn. Omdat bepaalde soorten bronwater bovendien een gunstig effect hebben op de gezondheid, komt onder strikte voorwaarden ook een algemeen doktersadvies op het etiket te staan. Daar kan geen kraanwater tegenop.
Soorten Italiaans bronwater
Waar een gemiddelde waterdrinker in Nederland slechts verschil maakt tussen plat en bubbeltjes, gaat de Italiaans iets verder. Natuurlijke bubbeltjes bijvoorbeeld (naturalmente gassata of effervescente naturale) of zijn de bubbeltjes toegevoegd (gassata of addizionata di anidre carbonica)? Daarnaast heb je water met nauwelijks mineraalzouten (minimamente mineralizzata), water met weinig mineraalzouten (oligominerale) of met veel zouten (rica di sali minerali).
Er zijn ook mineraalwaters die in een zeer geringe mate kwalijke stoffen bevatten, zoals nitraat, nitriet, ammoniak, lood, cadmium en arsenicum. En mensen met hoge bloeddruk moeten water met meer dan twintig milligram natrium (sodio) per liter niet drinken. Kleine bubbeltjes en kleine lettertjes dus, u bent gewaarschuwd.
San Pellegrino, Ferrarelle, Fiuggi, San Benedetto en bijna 300 andere
Op de Nederlandse markt en ook in de horeca doen merken als Spa, Sourcy en Chaudfontaine goede zaken, in Italie zijn er meer dan 300 watermerken. Eentje overstijgt in ieder geval qua bekendheid de rest en dat is San Pellegrino. Het merk dat zich graag met luxe associeert komt uit het gelijknamige kuuroord in de regio Bergamo, dat zich geen betere reclame kon voorstellen.
Groene fles
De bekende groene fles met het blauwe etiket kent een rijke historie. Eind 14de eeuw, zo vertelt de overlevering, werd het water al gewonnen en verhandeld, maar de eerste echte productiecijfers dateren van zo’n 500 jaar later. In 1899 werden ruim 35.000 flessen geproduceerd, waarvan een deel al direct de wereld overging. Naar Australië zelfs, waar ze hadden gehoord dat Leonardo da Vinci ooit San Pellegrino had geproefd. Dat moest dus wel goed zijn.
Een jaar later opende San Pellegrino Therme. Het water is afkomstig van een diepte van 400 meter onder het aardoppervlak, waar mineralisatie plaatsvindt door contact met kalksteen en vulkanisch gesteente. Het komt aan de oppervlakte in drie diepe bronnen met een temperatuur van 22-26°C. Aan het water wordt koolzuur toegevoegd en dankzij die persistente pareling komen de rijkste gerechten en heerlijkste aroma’s het best tot hun recht, maar dat is wat de makers zelf schrijven. Hoe dan ook, die wetenschap drinkt de volgende keer toch even anders, zeg maar eerlijk.
In 1932 werd de Aranciata orangeade variante geintroduceerd. Aan het mineraalwater werd geconcentreerd sinaasappelsap toegevoegd. Later volgden Limonata (een limonade), Sanbittèr (een bitter nietalcoholisch aperitief) en Chinò (op basis van de chinotto vrucht). Ook Acqua Panna wordt in 1957 aan de collectie toegevoegd; Toscaans bronwater zonder koolzuur.
Naast de diepe bron en het brede aanbod, manifesteert San Pellegrino zich steeds meer als de smaakmaker aan tafel. Zo heeft het merk zich verbonden aan de ranglijst van de honderd beste restaurants ter wereld, een competitie voor de beste jonge chef-kok en de jaarlijkse Cooking Cup in Venetie. Niet geheel zelfstandig overigens, want San Pellegrino is sinds 1997 in handen van Nestle.
Let op het etiket!
Het door de overheid streng gereguleerde etiket van de Italiaanse waterfles lijkt abracadabra maar geeft wel alle geheimen van het water prijs. Er staat bijvoorbeeld precies op welke mineralen er in meer of mindere mate inzitten en daarmee wordt de heilzame werking duidelijk.
Zo beveelt men kinderen in de groei aan veel water te drinken met minimaal 150mg/l calcium. Water van bijvoorbeeld Ferrarelle en Uliveto hebben dat. Een hogere concentratie calcium en magnesium zou ook goed zijn voor vrouwen (o.a. San Benedetto heeft veel magnesium). Voor actieve sporters wordt water met veel calcium en natrium aanbevolen. Natriumrijk (Sodio) water is ook goed bij grote hitte of diarree en water met veel sulfaat (o.a. Gorgovio en Sangemini) kan laxerend werken. Carbonaathoudend water (o.a. Fabia en Ferrarelle) kan goed zijn voor een gevoelige maag. Ouderen gedijen beter met water dat een laag zoutgehalte heeft.
Houdbaarheid van bronwater
Controleer tot slot altijd de houdbaarheidsdatum want fleswater is ca 12 maanden houdbaar.
Italiaanse merken bronwater, soorten en gebruiken
Italiaanse merken bronwater, soorten en gebruiken
Van de Italiaanse waters met koolzuur vind ik de San Pellegrino het lekkerst. En van de waters zonder koolzuur gaat mijn voorkeur uit naar Aqua Panna.
Ik moet toegeven dat ik niet alle opgesomde merken heb geproefd in mijn leven.
Jullie schijnen te suggereren dat leidingwater in flessen vooral bedoeld is om toeristen te bedriegen, maar veel Italianen maken zich druk over duur ‘gefilterde’ leidingwater (‘aqua del rubinetto’) op restaurant en wensen gratis leidingwater.
Het begrip ‘aqua di tavola’ slaat niet noodzakelijk op ‘kraanwater in een fles’ als ‘dubieuze middenweg’. Het merk Levissima, bijvoorbeeld, prijst zijn fleswater aan als ‘aqua di tavola’ (“in due diversi formati, perfetti come acqua da tavola” https://www.levissima.it/levissima/acqua/formati-acqua-da-tavola/
Wie zich in het Italiaanse fleswater wil verdiepen, zal veel plezier beleven aan de resultaten van de consumentenorganisatie Altroconsumo die onlangs 79 waters heeft getest (37 naturali, 13 effervescenti naturali e 29 frizzanti).