Dat van die glooiende heuvels, spitse cipressen, knokige olijfbomen en strakke wijngaarden weet je inmiddels wel. De vergezichten sieren onze krant regelmatig, want het is groen Italië op zijn mooist. Deze keer beschouwen we de micronatuur in Il Giornale: de moestuin. Om de boodschap van de lente te vieren én vanwege die andere boodschappen. Die worden te duur.
Niet alleen bij Jumbo, Albert Heijn en DIRK is het schrikken geblazen bij de kassa, ook buiten Nederland wordt de grutterswaar vandaag duur betaald. In Italië moet zelfs voor ’s lands trots, pasta en olijfolie, dieper in de buidel worden getast. Ook in Italië is een kar vol boodschappen veel duurder dan een paar jaar geleden. Dat heeft gevolgen. Zo wordt er vaker gekozen voor een discountsupermarkt, eet een derde van de Italianen minder vis én… plukt men meer van eigen tuin!
Eten uit eigen tuin
Eten uit eigen tuin is voor de meeste Italianen – zeg maar generatie 35-plus – eigenlijk heel vanzelfsprekend. Of je nou een weiland tot je beschikking hebt of slechts een balkonnetje, er is altijd ruimte voor een tomaatje of courgette. Vooral in het zuiden van Italië, waar werkloosheid en verveling sinds mensenheugenis hoogtij vieren, wordt iedere vierkante centimeter grondbezit omgezet in twee kubieke centimeter vruchtbare aarde. En hebben ze zelf de ruimte niet, dan verbouwen ze hun groentjes, voor een appel en een ei, wel bij de buurman. Ruilhandel is er wat dat betreft nog altijd big business, want ook bij de oogst wordt de Toscaanse palmkool van Gianni liefdevol geruild voor de chichorei van buurvrouw Laura. Ooit afgevraagd trouwens waarom die zuiderlingen zo vaak een kromme rug, grote handen en zwarte nagels hebben. Het zijn boeren en zij ploegen voort. Maar o, o, o, wat kun je daar lekker eten!
Italiaanse moes, Nederlandse tuin
Groenten vormen de basis van het Italiaanse koken, dus het is geen wonder dat de Italianen een natuurlijk instinct hebben om de gezondste en mooiste producten te selecteren uit het seizoen. In dat opzicht kan het niet mooier en verser dan uit de eigen tuin. Tomaten, courgette, sjalotten, knoflook, aubergines, puntpaprika’s, selderij, artisjokken, kolen, bonen, sla; je kunt je gezonde lol op in de orto (moestuin).
Veel groenten kunnen wij in Nederland ook verbouwen, maar het klimaatverschil vraagt daarbij wel wat extra bescherming. Achter of onder glas kan het best goedkomen. Het moge duidelijk zijn, wij missen het instinctieve gen en het mediterrane klimaat. De Italianen hebben wat dat betreft een duidelijk voordeel – en dat proef je – al zorgt de zomerdroogte daar wel steeds vaker voor problemen.
Italiaans tomaten kweken zonder kas
Moestuinder Lisa Moll (boerderijineenrijtjeshuis.nl) is bekend met de Italiaanse groentetuin. “Ook in Nederland kunnen we mediterrane trucjes toepassen. Zo kweek ik, tegen de adviezen in, al jaren tomaten zonder kas. Klopt, geleerd van Italiaanse collega’s, haha. Die van mij staan tegen een bakstenen muur en op een plek waar het goed waait zodat de bladeren niet te lang nat blijven. Het zijn met name de Roma en San Marzano, die in Italië de lekkerste pastasauzen opleveren en ingemaakt kunnen worden. Dus wij Nederlanders mogen ook best wat meer durven, ook al zijn het niet de gebruikelijke moestuinmanieren. Weet je dat courgettes het in beide landen heel goed doen? Een plantje geeft de hele zomer door courgettes af en je kunt de gele bloemen die eraan zitten ook in Italiaanse gerechten verwerken. Ik vind het ook leuk om de courgette in te maken of in een pasta te gebruiken. En dan lekker op smaak brengen met tijm, rozemarijn en knoflook uit eigen tuin, want ook die kruiden doen het hier prima.
Wat zaden betreft, kan ik feggies.nl aanraden, omdat ze daar prima biologische zaden hebben. Zelf gebruik ik ook wel eens ander zaad, omdat ik het leuk vind resultaten te vergelijken.“
Italiaanse kruiden kweken
Over kruiden gesproken. Ze mogen niet ontbreken in de Italiaanse moestuin. Rozemarijn en salie zijn een must, maar in een giardino dei semplici ontbreken ook peterselie, basilicum, tijm en munt niet. De zogenoemde eenvoudige tuin is overigens een verschijnsel uit de middeleeuwen, toen monniken in hun kloostertuinen medicinale kruiden gingen kweken. Er bestonden middeltjes waarin maar één kruid werd gebruikt (semplici) terwijl andere werden gemaakt met meerdere kruiden (composti). Dat verklaart waarom zo’n tuintje nog altijd ‘simpel’ wordt genoemd. De exotische kruidenteelt gaat de meeste Italianen nog te ver.
Zijn alle kruiden en groenten geplukt en loopt het moestuinseizoen ten einde, dan wacht een heerlijke beloning in de winter. De kroon op het tuinderswerk is namelijk ribollita. Deze dikke soep, die zijn oorsprong heeft in Toscane, verenigt de laatste pluk uit de tuin. Bonen en kool vormen de basis, zoals de borlotti en cavolo nero, maar er gaan ook tomaten, kruiden en oud brood in. De bereiding kan eigenlijk niet mislukken, want ribollita smaakt nooit en nergens hetzelfde. Streken en seizoenen verschillen, namelijk. Net als de smaken van de boer en de kok.
Moestuin XL
In Toscane, ten zuiden van Florence, ligt de ultieme Italiaanse moestuin: Fattoria la Vialla. Dit biodynamisch familielandbouwbedrijf werd in 1978 gered van verval en in bezit genomen door de Familie Lo Franco. Vandaag de dag wordt 1.600 ha verbouwd voor de productie van wijn, olijfolie, pecorino, antipasti, sauzen enzovoort. Het lekkers gaat direct van de wijngaard in de fles en van de moestuin in de pot. Voor de nieuwsgierige hobbytuinder die in de buurt is (en voor alle andere fijnproevers), staat de poort de hele zomer open. Op de fattoria kan gegeten en gedronken worden. Ze laten je met liefde proeven van eigen tuin en ook overnachten is geen probleem. (zie ook lavialla.com)
Italiaanse groenten in je eigen moestuin
Italiaanse groenten in je eigen moestuin