Uit Italië natuurlijk! Pomodori zeggen ze daar. In Nederland noemen we ze gekscherend Potverdorie, omdat de tomaten van hier eigenlijk nooit zo lekker smaken als die van daar. En dat is balen. Il Giornale trok naar Campanië, waar ze de ‘gouden appel’ tot kunst hebben verheven en waar in de nazomer de vlag word gehesen; groen, wit en pomodori-rood.
Het is eigenlijk ondenkbaar voor een Napolitaan: een keuken waar geen gebruik wordt gemaakt van tomaten. Il Pomodoro is een onmisbaar onderdeel van de zuidelijke keuken van Italië, maar inmiddels ook van veel andere keukens en voor ons thuis. Maar hoe zit het eigenlijk precies met deze heilige rode groente? Waar komt ‘ie vandaan en wat kunnen we er allemaal mee?
Geschiedenis van de tomaat
De tomatenplant heeft zijn wortels in Chili, Perú en Ecuador, waar ze, door het uitzonderlijk warme klimaat, het hele jaar vruchten geeft. Rond 1700 kwam de tomaat naar Italië, als cadeau van de koning van Perú, maar hier is, ondanks het mediterrane klimaat, de productie gelimiteerd aan de maand augustus. Bovendien werd de groente eeuwenlang niet opgemerkt.
De teelt en oogst hebben in de vorige eeuw daarentegen reuzensprongen gemaakt, maar toch is Italië niet de grootste producent ter wereld. De Verenigde Staten en Rusland komen veel hoger uit. Toch waren het de Italianen die de pomodoro internationaal op de (menu)kaart zetten. Aan wie denk je anders bij de geur van die heerlijke saus? Wist je trouwens dat de Salsa di Pomodori al 250 jaar staat te pruttelen, terwijl de bekende Italiaanse chef Artusi het pas in 1891 daadwerkelijk op papier zette?!
Waar komt de lekkerste tomaat vandaan?
Deskundigen zijn het er over eens: de allerlekkerste tomaten komen uit het gebied tussen het noorden van Rome en Salerno, net onder Napels. Het microklimaat is hier ideaal met veel zon, voldoende vocht en een grondsoort die de betere smaak bevordert. Het ‘rode goud’ zeggen ze hier dan ook.
Maar blinkend goud heeft ook nadelen, want deze tomaten worden al lang niet meer uitsluitend geproduceerd voor de eigen regio. De Italiaanse keuken is een wereldwijd goed geworden en ook de tomaat is tegenwoordig van ons allemaal, waardoor de vraag enorm is gestegen. Toch houden ze in Campania en Latium vast aan die ene productiemaand.
Van China tot Amerika en van Zuid Afrika tot IJsland; waar je ook komt tref je de Italiaanse keuken. In restaurants, supermarkten en natuurlijk bij de Chinezen en IJslanders thuis. Een wonderbaarlijk feit. Topdrukte dus in augustus, als de Campanese tomaatfabrieken op volle toeren draaien. En vergeet daarbij ook het gebruik van zongedroogde tomaten niet! Vroeger was het noodzaak wegens een gebrek aan conserveringsmiddelen, maar tegenwoordig is de zongedroogde tomaat een wereldwijde delicatesse.
Tomaat uit blik
Ons bezoek aan de oogstfeesten in Campanië was een feest voor alle zintuigen. Echt alles ruikt en smaakt er deze dagen naar tomaten; op het land, in de fabriek en aan tafel. Buitengewoon indrukwekkend zijn de kolossale opslaghuizen, waar alle tomaten in blik even tot rust komen. Hier wordt in een paar weken tijd een voorraad neergezet waar de hele wereld het een jaar mee moet doen!
Het is daar waar, voor toeristen als wij, feiten en fabels worden gescheiden. Er bestaan namelijk veel misverstanden over het verschil tussen verse en ingeblikte tomaten. Uiteraard krijg je een tomaat niet verser dan vers. Zo van de struik ruikt en smaakt de rauwe tomaat subliem! Maar de bliktomaat doet daar nauwelijks voor onder. En dat is fijn, want het liefst eten we de Italiaanse tomaten ook na augustus. De producenten doen er alles aan om in het blik dan ook dezelfde geur, smaak en een klein beetje zon te stoppen. Op die manier kunnen wij straks in februari – of de Chinezen in april – dezelfde zomerbeleving ervaren als de Campanesi in augustus.
Tomatenoogst in Italië
Zoals geschreven, onze ‘pomo-excursie’ is allesbehalve een zware taak. We trekken langs velden en fabrieken, en genieten in de avonduren van de prachtige sagre in de dorpen. Nee, hier gaat het niet alleen om eten en drinken, maar ook om de traditie. Verschillende heiligen worden geëerd, uit dank voor de goede oogst. Daar horen processies bij en vuurwerk, maar ook muziek op de pleinen en heel veel tomaten. In San Marzano bijvoorbeeld, de stad die ook zijn naam heeft gegeven aan de beroemdste (en lekkerste) tomatensoort om te conserveren. Maar ook in Striano bij Napels en Angri in de buurt van Salerno was het pomodori in de gloria.
Wat de dorpen en dorpelingen gemeen hebben is de enorme trots. Er moet in deze regio erg hard worden gewerkt voor een belegde boterham, maar dan doen ze dan ook met 200% inzet. Ze voelen zich verantwoordelijk voor een traditie, die door ouders en (over)grootouders in gang werd gezet. De tomatenwerkers waken wat dat betreft over het cultuurgoed en dat is ze veel waard.
Jamie Oliver gebruikt Italiaanse tomaten uit blik!
Wanneer ze vervolgens merken dat er Nederlandse journalisten aan tafel zitten, wordt het glas nog eens geheven. Er volgen plagerijtjes over Nederlandse tomaten en onze Goudse kaas, maar dan komt ook een andere nieuwsgierige toerist ter sprake: Jamie Oliver. De Brits tv-kok was tijdens zijn bezoek aan deze streek geschokt dat Italianen tomaten uit blik gebruikten. Zijn ogen vielen uit hun kassen toen de nonna’s uit deze streek blikken opentrokken voor hun tomatengerecht. Maar eenmaal geproefd was ook Oliver overtuigd en nog altijd krijgen de ingeblikte pomodori uit Campania een uitroepteken in zijn kookboeken. Ook Il Giornale blijft daarbij niet achter!!!
Lees meer over de verschillende soorten Italiaanse tomaten.
Alle artikelen over Italiaanse tomaten