Het Museo per la Memoria di Ustica in Bologna
Door: Simone Vos
Het Museo per la Memoria di Ustica in Bologna is opgericht ter herinnering aan een vliegtuigcrash in 1980 waarbij alle eenentachtig inzittenden om het leven kwamen. Het museum biedt de rust en ruimte voor de bezoekers om meer over deze heftige gebeurtenis te weten te komen. De toegang tot dit museum is gratis en het is van donderdag tot en met zondag geopend.
Op 27 juni 1980 vertrok de vlucht van Aerolinee Itavia 870 vanaf het Aeroporto Guglielmo Marconi in Bologna. Het vliegtuig had zevenenzeventig passagiers en vier crew-members aan boord; twee stewardessen en twee piloten. Het vliegtuig had als eindbestemming Aeroporto Punta Raisi in Palermo, Sicilië. De vlucht had Bologna al twee uur later dan gepland verlaten. Tot boven het luchtruim van Rome was het radiocontact met het vliegtuigje goed. Vlak voor negen uur ’s avonds was er nog een laatste keer contact met de piloten vanuit Rome, waarbij de plek van het toestel nog zichtbaar was. Het vloog op vijfenzeventig kilometer van het eilandje Ustica toen het toestel van de radar verdween. De Italiaanse luchtmacht stuurde er meteen twee F-104’s op af om te kijken wat er aan de hand was. Door slecht zicht, konden de piloten niks vinden en keerden ze onverrichter zake terug. Een paar uur later werden de eerste brokstukken van het vliegtuigje gevonden. De oorzaak was van het begin af aan onduidelijk. Was het vliegtuig neergestort door een mechanische fout? Had een bom de explosie veroorzaakt? Was het een terroristische aanslag? Of kwam het vliegtuig in een militair gebied terecht?
Onderzoeken
In de jaren erna blijft het gissen naar de oorzaak van de crash. Onder meer een aanval van een NAVO-jachtvliegtuig of een raketaanval worden als mogelijke oorzaken genoemd. De Italiaanse luchtmacht en NAVO blijken weinig medewerking te willen verlenen aan een onderzoek, maar uiteindelijk komt er na negen jaar toch een conclusie vanuit de parlementaire terrorismecommissie. De DC 9-crash was een oorlogshandeling en sinds die tijd wordt het de ‘massamoord bij Ustica’ genoemd. Daarna bleven er onderzoeken lopen naar de crash. In 1999 verscheen een nieuw rapport, waarin staat dat er geen eenduidige dader aangewezen kan worden, maar dat er wel opzettelijk informatie is achtergehouden vanuit het Italiaanse leger en de geheime dienst. Ook de NAVO was daar onderdeel van. Niemand is veroordeeld voor de crash, maar in 2011 en 2013 kreeg de Italiaanse overheid wel van de rechtbank te horen dat ze een schadevergoeding aan de nabestaanden moest betalen.
Reconstructie van het vliegtuig
De wrakstukken van de DC 9 zijn op drie verschillende plekken teruggevonden, verspreid over een gebied van meer dan tweehonderd kilometer. Daaruit blijkt dat het toestel al in de lucht uit elkaar moet zijn gespat. Uiteindelijk is een groot deel van de romp teruggevonden en die is in 2006 naar Bologna gebracht. De reconstructie van het vliegtuig dat neerstortte, is te zien in het Museo per la Memoria di Ustica. Om de slachtoffers te herdenken en het verhaal achter de crash te blijven vertellen, richtten nabestaanden dit museum in 2007 op.
Kunstwerk in de ruimte
De overblijfselen van het passagiersvliegtuig staan in een grote hal in het museum. Een metalen frame houdt de delen van het vliegtuig bij elkaar. In diezelfde hal is het kunstwerk van de Franse kunstenaar Christian Boltanski te zien. Hij is een van de belangrijkste figuren uit de hedendaagse kunstwereld. About Ustica (2007) is een permanente installatie. Het zijn eenentachtig zwarte spiegels en pulserende lichten waarachter luidsprekers staan. Uit de luidsprekers komen zachte stemmen die gesprekken voeren en verschillende toespraken houden. De spiegels omsingelen de wrakstukken van het vliegtuig. Ook staan er zwarte kratten waarin persoonlijke spullen van de passagiers van de vlucht te vinden zijn. Daarnaast hangt er een serie van foto’s.
De laatste uitspraak
Ook is er in het museum een film te zien over de vele onderzoeken en de onduidelijke verhalen over de crash. Na jarenlange onderzoeken en vele commissies die zich over de ramp bogen, kwam in 2013 de laatste uitspraak. De Italiaanse rechtbank benoemt dan voor het eerst officieel dat het om een militaire operatie ging, waar het vliegtuig midden tussen belandde.
Reisgids Bologna
Dit artikel is onderdeel van de reisgids Bologna van Simone Vos. Een uitgave van Edicola Publishing. De gids verscheen juni 2023 en is te koop via onze site. Prijs € 24,50.