Als je in de gelukkige omstandigheid bent dat er Redactie Il Giornale op je visitekaartje staat, mag je wel eens op een geheel verzorgde snoepreis naar het Beloofde Land. Zo gingen we voorproeven in de Piemontese provincie Cuneo, op voorwaarde dat we alle smaakavonturen zouden doorvertellen. “Non c’è problema!”, mailden we onze gastheren. Ruik, proef, zie, voel en hoor in gedachten mee, hoe we als een kind in een snoepwinkel werden ondergedompeld in een van de smaakvolste stukjes Italië.
Dit deel van Italië kan nog best wat bezoekers gebruiken, maar liefst niet te veel. Tiziana van het toerismebureau gruwelt van het filewandelen waarvan in sommige Italiaanse bergregio’s al sprake is, laat staan de Cinque Terre. Dat kan niet de bedoeling zijn. Je moet je één kunnen voelen met de bergen en genieten van de rust die ze geven, vertelt ze ons tijdens een van de lunches.
Geen mierenhopen
Ook de bergbewoners zitten misschien wel op kassa te wachten maar zeker niet op massa. Verwacht in deze hoek van het land dan ook geen mierenhopen. De vele familiehotels die deze streek kent, zijn doorgaans klein. Locande occitane worden ze genoemd. Die naam verwijst naar het Occitaans, de streektaal die door een paar miljoen mensen wordt gesproken in dit deel van Italië, maar vooral in de aangrenzende delen van Zuid- Frankrijk tot aan Baskenland toe.
Rijkdom
Op deze site las je misschien al over de eerste koning van Italië die, uit de Savoye dynastie afkomstig was. Deze familie had lange tijd de macht in het gebied rond de mooie plaats Cuneo, waar we deze ontdekkingsreis maakten. Het rijk van de familie betrof niet alleen de regio Piemonte in Italië, maar ook een groot deel van Zuid-Frankrijk en Sardinië. De inwoners zijn dan ook nauw verwant aan de tegenwoordige Franse buren, met wie ze midden 19e eeuw vochten tegen de heersende Habsburgers. Deze historie loopt als een rode draad door onze reis.
De rijkdom uit de bodem werd door bestuurders van die tijd al flink te gelde gemaakt. Zo was de zouthandel zeer lucratief, maar dat leidde ook tot conflicten. De Savoy legden de eerste bergpas van Europa aan voor militairen én om zout uit het Franse Toulouse naar Turijn te vervoeren. Deze Via del Sale loopt van de grensplaats Ventimiglia een stukje door Frankrijk, via Limone en Cuneo naar Turijn. Het is nu een zeer populaire route voor fietsers, wandelaars en beperkte dagen motorrijders. Zo ga je van de bergen naar de zee en kan je desgewenst een spectaculaire treinrit terugnemen vanaf Ventimiglia. De oude forten langs de weg zijn een bijzondere attractie. Met duizenden ezels werd het sale getransporteerd. Toen er later allerlei belastingheffingen op vervoer en het product werd ingesteld, brak de pleuris geregeld uit. www.altaviadelsale.com
Wijn en Nutella
Natuurlijke rijkdom levert ook de bodem en heuvels die de perfecte omstandigheden voor wijnbouw vormen. Iedere wijnkenner veert op bij het horen van Barolo. Dit is het gebied waar de wereldberoemde wijn wordt gemaakt, die soms voor honderden euro’s van eigenaar wisselt. We proeven daarom maar kleine slokjes bij een van de wijnmakers die tot de gelukkige selectie behoort.
Roero, Langhe en Monferrato zijn de drie wijngebieden in deze streek. Naast de Barolo is Barbaresco een andere bekende naam. Die lijkt veel op z’n veel duurdere streekgenoot.
Van wijn naar de hazelnoten, de tonda gentile delle langhe. Nergens ter wereld zijn ze beter dan hier, daar is vriend en vijand het over eens. Mijnheer Ferrero bedacht lang geleden Nutella toen de cacao voor de in die tijd populaire chocoladepasta even niet voorhanden was. We mixen er dan maar wat van die superieure hazelnoten door, was zijn lumineuze idee. Inmiddels is de familie de rijkste van Italië en een van de rijkste ter wereld.
Chocolatiers weten ook wel raad met de hazelnoot. In dit deel van Italië vind je de beste merken van zalige zoetigheden. Neem bijvoorbeeld de Cuneese, de trotse chocobonbon van de provinciehoofdstad. Met de grootste passie, de beste ingrediënten en op basis van oude familierecepten worden de lekkernijen gemaakt.
Kaaskoppen
We kunnen tien kranten en websites volschrijven over de kazen uit Piemonte, doorgaans op basis van rauwe melk en natuurlijk en ‘slow’ gerijpt voor een uitgesproken en intense smaak. De stad Bra is wat dit betreft ‘Kaascapital’. Niet dat in deze stad zoveel kaas wordt gemaakt, maar doordat de handelaren ze hier lieten rijpen en verkochten, werd de stad het kaasmekka van Italië. Alle kaaskoppen moeten dit jaar sowieso 19 tot en met 22 september 2025 in de agenda zetten. Tijdens het tweejaarlijkse festival Cheese, staat de stad op z’n (kaas) kop.
Slakken in de Cherasco, ‘mooiste stad van Italië’
In dit gebied ontstond de Slowfoodbeweging en wat is er meer ‘slowfood’ dan de slak?! De leuke plaats Cherasco is slakkenstad. Eind september is altijd het Festa della Lumaca in cucina met een braderie, muziek, optocht en slakkenmenu’s in de restaurants. Het slijm van de bijzondere dieren blijkt trouwens ook erg goed te zijn voor de menselijke huid. De dames in ons gezelschap verlieten de rondleiding kortstondig, om een relatief voordelig potje bij de plaatselijke farmacia in te slaan. We laten ons vertellen dat deze vloeistof tegenwoordig met een speciale machine diervriendelijk wordt gewonnen.
Cherasco verdient zeker een tussenstop of langer verblijf. Toen Napoleon er kwam noemde hij het zelfs de mooiste stad van Italië. In 1796 tekende de zonnekoning in het Palazzo Salmatoris, een wapenstilstand als voorloper van het vredesverdrag met Frankrijk in Parijs. Het stratenpatroon zonder centraal plein met kerk is ongebruikelijk.
Antiekliefhebbers komen een paar keer per jaar naar de grote markt die hier wordt gehouden. De markt is vanaf april iedere eerste zondag van de maand, behalve in juli, augustus en november.
Tot slot is begin augustus altijd Cherasco Classica, een festival voor klassieke muziek.
Truffel
Het is er de tijd niet voor tijdens ons bezoek, maar dit gebied kent nog een goddelijk cadeau uit de aarde, de truffel. De geurige ‘paddenstoel’ staat in het najaar centraal als de jagers er weer op uittrekken om de kostbare zwam op te sporen. Truffelfeesten zijn er dan overal.
Streekgerechten
In Italië is nog nooit een journalist omgekomen van de honger tijdens dit soort tripjes. Ook onze gastheren bezuinigen niet op het eten. Het mooiste dat moeder aarde de mensheid geeft komt op tafel. Eet hier zeker de Vitello Tonnato die met het kalfsvlees uit de heuvels en de tonijn van de nabijgelegen zee wordt gemaakt.
Gepocheerd ei met een saus van Rascherakaas uit de gelijknamige vallei moet je ook proeven. Gnocchi met kaassaus is een andere klassieker die we diverse keren op ons bord zien. In (Noord-)Piemonte wordt de meeste rijst van Europa verbouwd. Het komt als risotto op tafel en dan gaat er, ook als wij er zijn, een smaakvolle kaas uit de buurt doorheen. Ons bleef de variant met citroen en rozemarijn in Hotel Palazzo Lovera in Cuneo het meeste bij.
Toetje uit Piemonte
En na? Chocola! Natuurlijk. Bonèt piemontese, noemen ze het toetje op basis van chocolade, ei en, naar gelang de chef, rum of amaretti koekjes. Très bon is een terechte beoordeling in deze streek waar het dialect op Frans lijkt en straten geregeld een Franse naam hebben. Napoleon woonde zelfs kort in het eerdergenoemde stadje Cherasco.
Tot slot Bagna Cauda, dat kregen we niet voorgeschoteld maar is wel het vermelden waard. Het is namelijk een eeuwenoud gerecht dat je alleen als groep eet en waarvoor zelfs speciaal servies in het leven is geroepen. Het typische wintergerecht is een soort kaasfondue met heel veel knoflook. Eet het daarom ook nooit zonder je partner, luidt het lokale advies.
Eind november zijn rond Monferrato altijd de Bagna Cauda dagen en begin december zijn ze in Asti. www.bagnacaudaday.it
Slowfood
In kaasstad Bra begon in 1986 de slowfoodbeweging die zich afzet tegen fastfood en de industriële productie van voedsel. Oprichter Carlo Petrini had als doel de culturele of traditionele keuken te behouden en het oorspronkelijke gebruik van gewassen, zaden, dieren en landbouwgebruiken te beschermen. Inmiddels is zijn filosofie over de hele wereld geworteld. Ook In Nederland en België is er een organisatie met lokale afdelingen. In Bra lopen we even de winkel van het Casa Slowfood binnen en lunchen we langzaam in het restaurant (Via Mendicità Istruita 14).
1 meter sneeuw!
Ons bezoek is nog midden in het winterseizoen en dat hebben we geweten. Na een periode van sneeuwtekort gaan de hemelse sneeuwsluizen volledig open. Een meter verse sneeuw valt er in korte tijd in de bergen en ook in de dalen is het wit. Daarop glijden de lange latten maar al te graag. De zogenaamde Retour d’est, zorgt ervoor dat onder invloed van een tegen de klok indraaiend lagedrukgebied en vochtige lucht van de dichtbij zijnde zee die tegen de bergen op botst, een meter sneeuw in 24 uur geen uitzondering is. Lees even over de originele wintersport in Limone en Prato Nevoso in dit deel van Italië.
Maak je trouwens geen zorgen, in de zomer is ook dit deel van Italië heerlijk warm. Het hemelvocht was in februari zeer welkom want de droogte vormt een steeds groter probleem. In sommige bergdorpen kwam er al geen stromend water meer uit de kraan. Tankwagens voerden het uiteindelijk aan. Dat het weer van slag is blijkt geregeld als het in grote delen van Italië langdurig met bakken naar beneden komt.
Italië is al het walhalla voor fijnproevers maar Piemonte mag zich gerust scharen tot de Champions League. Kleinschalig, authentiek en relatief onbekend is ons gevoel na een vijfdaags actief (waarover in onze herfsteditie meer), cultureel en culinair bezoek. Dit verborgen hoekje van Italië met Franse touch moet zeker op je verlanglijst.
Anja Zwarthoed: “Ik werd verliefd”
De Volendamse Anja Zwarthoed werd jaren geleden op slag verliefd na een bezoek aan deze streek. “De mensen zijn hier zo aardig, het schitterende heuvellandschap vlakbij het hooggebergte en de zee en natuurlijk het superieure eten, fantastisch! Omdat er vaak een lekker windje waait, is het ook in warme zomers nog te doen. Dat hier niet veel toeristen komen sprak ons ook aan. Mijn man ik waren direct verkocht. Zijn droom was om ooit wijnboer te worden, maar tot nu toe is het gebleven bij wijnimport en een eigen huis op 547 meter hoogte met wijngaarden rondom. Daar verbouwden ze eerst de druif voor de Dolcetto. Toen daar minder vraag naar was kwamen de hazelnoten en nu zien we weer Pinot noir om ons heen voor de nu populaire bruiswijn Alta Langa.
Wijzelf begonnen met de import van Barolo en Barbaresco toen nog niet veel mensen het kenden. Ik zou mensen willen aanraden om de oogstfeesten in het najaar mee te maken. Iedereen is dan zo blij en uitgelaten. Logeren kan in onze fraaie Casa in bocca al lupo vlabij Mondovi, met prachtig uitzicht op de witte bergtoppen!”
