De grootste creatieve genieën van Italië

Het komt vaker aan de orde in Il Giornale, de grote inspirerende kracht van Italië. Is het niet om wat zij in de keuken presteren, dan betoveren ze ons wel in de garage of het atelier. De slaapkamer laten we bij dit verhaal liever buiten beschouwing. Wat maakt de creatieve geest die Italië heet zo sterk en veelzijdig? Voor de leest van dat magische succes nemen we je mee terug in de tijd. 

Slechts weinig landen kunnen tippen aan Italië’s klassieke erfenis en aan de kunst en architectuur van het land, de muzikale en literaire tradities, de inventieve technologie en de keuken. Hoewel de Italiaanse economie pas na de Tweede Wereldoorlog een enorme vlucht heeft genomen, is eeuwen geleden al de basis gelegd voor het wereldsucces. De Romeinen hadden hierin een grote rol, want binnen de strategische contouren van het Rijk konden navolgers verder bouwen.

Het waren dus niet alleen de historische, maar ook de geografische factoren die het latere Italië ten goede kwamen. Zo profiteerde het noorden van de gunstige ligging ten opzichte van Frankrijk en Duitsland, terwijl het zuiden behalve het lijden ook vruchten plukte van een lange geschiedenis van ‘vreemde’ overheersing. Van Carthagers en Grieken tot Normandiërs en de Spaanse Bourbons. Het beste van diverse werelden creëerde een ultieme bakermat voor succesvolle, inspirerende leiders op alle gebied, maar dat niet alleen.

Meer dan 100.000 monumenten

Italië profiteerde ook van een fiere volksaard. Leiders werden vereerd, mijlpalen gememoreerd. Zo zijn de meer dan 100.000 monumenten die het land rijk is, van archeologische vindplaatsen tot kathedrale kerken, stuk voor stuk van grote historische betekenis.

’s Lands trots blijft bovendien niet alleen beperkt tot de geschriften der erfgoed, het vormt ook een belangrijk onderdeel van de geschiedenis- en cultuurlessen op school, terwijl tradities en grootmeesters de Italiaanse maatschappij doordrenken.

De grootste creatieve genieën van Italië

Behalve de neiging tot conformisme blijft ook de verknochtheid aan de familie zijn stempel drukken op de Italiaanse maatschappij. Er is geen land ter wereld waar het economisch succes zo gestoeld was op de cultuur van sterke familiebedrijven. Die impact heeft inmiddels ingeboet, mede als gevolg van het dalend geboortecijfer. Maar toch: het respect onder Italianen voor de familiebedrijven van weleer en machtige ondernemers is onverdeeld groot. Dat verklaarde voor een groot deel de aanhoudende populariteit van wijlen premier Berlusconi. Zijn strapatsen ten spijt, híj was de ondernemer die door hard te werken groot was geworden, dus groot blijft zijn naam.

Van het Romeinse Rijk tot de Italiaanse éénwording heeft Italië door de eeuwen heen talloze artistieke genieën voortgebracht. In die creatieve en culturele hoek dwongen ‘kunstenaars’ als Dante, Michelangelo en Leonardo aanzien en respect af, net als createurs van latere tijden, Giovanni Agnelli (Fiat), Giorgio Armani en designer Michele De Lucchi, bijvoorbeeld. Het is ondoenlijk om de magie en macht van hun inspirerende invloed en succes op deze pagina te duiden – zelfs boeken schieten tekort – maar in de indrukwekkende eregalerij willen we toch even halt houden bij de volgende ‘meesters’. Zij maakten Italië groot, zij maakten Italië trots.

Leonardo da Vinci (1456-1519)

Vijf eeuwen na zijn dood worden de werken van deze kunstenaar nog altijd gewaardeerd, in binnen- en buitenland. Sterker nog, hij inspireert nieuwe generaties. Leonardo da Vinci was een buitengewoon Renaissance-architect en men vermoedt dat de dubbele wenteltrap in Château de Chambord van zijn hand is. Als je wetenschappelijke kennis combineert met opmerkelijke kunstwerken, dan krijg je een man die Italië tot één van de meest welvarende naties van die tijd hielp worden. Niet alleen als architect, trouwens. Nee, hij was ook uitvinder, ingenieur, filosoof, natuurkundige, scheikundige, anatomist, beeldhouwer, schrijver en… schilder. Als hobby? Geenszins! Of hij nu op doek of op muren schilderde, zijn schilderkunst was beroemd om zijn realisme. Zo vermeed hij de klassieke technieken en gaf hij de voorkeur aan eitempera, waarbij een eierdooier gebruikt wordt om gekleurde pigmenten te binden. Op de muur gaf hij de voorkeur aan gesso.

Dante Alighieri (1265-1321)

Tegen het einde van de Middeleeuwen hielp deze dichter Italië te verenigen, en dat al honderden jaren vóór de eenwording. Zijn geschriften maakten het Toscaans (en het Florentijnse subdialect) in heel Italië populair en zorgden ervoor dat het in de 19e eeuw de officiële taal van de Italiaanse regering werd. De hedendaagse Italiaanse literatuur zou waarschijnlijk niet bestaan hebben als deze literatuur er in de Middeleeuwen niet was geweest. Het is dan ook niet verwonderlijk dat Matteo Renzi, de vroegere premier van Italië, zei: “Dante is alomtegenwoordig in de lessen Geschiedenis en Italiaans, alsook in scholen en universiteiten.”

Giuseppe Verdi (1813- 1901)

Je hoeft geen opera gehoord te hebben, maar iedereen in de hele wereld kent stukken van de belangrijkste Italiaanse operacomponist uit de 19e eeuw. Verdi bracht menselijke hartstocht in muziek; van lieflijk strijkwerk tot doorgecomponeerd muziekdrama. Zijn armoedige afkomst en zijn gebrekkige opleiding als kind hebben hem zeker parten gespeeld bij het begin van zijn carrière. Maar toen hij negen jaar was, stuurden zijn ouders hem naar Busseto waar hij zich beter kon ontplooien. En hoe! Hij kreeg er compositieles van Ferdinando Provesi en er ging een wereld voor hem open. Het resultaat: hij schreef 26 opera’s én geschiedenis. Aida, Rigoletto en La Traviata klinken voor eeuwig.

Michelangelo di Lodovico Buonarroti Simoni (1475-1564)

In navolging van de Neoplatonische Florentijnse Academie en een hernieuwde belangstelling voor de kunsten, was Michelangelo een ongeëvenaard talent tijdens de Italiaanse Renaissance. Hij was een meesterlijk manusje- van-alles. Zo kon hij op elk oppervlak schilderen en schiep hij magistrale werken, zowel op doek als in de vorm van fresco’s. Zijn werk aan het plafond van de Sixtijnse Kapel in het Vaticaan is ongetwijfeld zijn beroemdste werk en als u daar dan toch bent, kijk even om de hoek in de basiliek van St. Pieter voor zijn bekendste beeldhouwwerk: de Pietà.  

Pellegrino Artusi (1820-1911) 

Geen mamma had zo lekker kunnen koken als deze pappa er niet was geweest. Gastronoom Artusi legde met zijn boek La Scienza in Cucina e l’Arte di Mangiare Bene de basis voor dat waar Italië nu om wordt geheiligd. Koken was zijn grootste liefhebberij, dus toen zijn moeder was overleden en hij op zichzelf ging wonen in Florence, nam hij een kok en een huishoudster in dienst. De huishoudster, Marietta Sabatini heeft tot zijn dood voor hem gezorgd. Ze speelde een belangrijke rol bij de productie van het meest gelezen kookboek van Italië. 

Gianni Agnelli (1921-2003) 

Hij is alweer twintig jaar dood, de ‘aartsvader’ van het grote Fiat concern. Ondanks dat grootindustriëlen dikwijls worden verguisd ten zuiden van de Alpen, was heel Italië op 24 januari 2003 in rouw gedompeld. Fiat is immers de navelstreng van Italië en als die om wat voor reden dan ook dreigt te worden doorgeknipt, wankelt het hele land. Dat het land volledig meeleefde bleek uit de duizenden mensen die vanuit heel Italië zijn baar kwamen bezoeken. Hoewel zijn grootvader wellicht de echte revolutionair was voor de industrie van Italië, is het ‘GA’ waar boeken over zijn volgeschreven. Agnelli had die naoorlogse onvermoeibare spirit. Hij maakte door zijn houding Italianen trots en gaf hen een nieuwe identiteit, namelijk die van de zo zeldzame ‘Self-Made Italian’ uit het post-fascistische tijdperk. 

Giorgio Armani (1934) 

La bella figura is één, maar er bestaat ook zoiets als arrogante marketing. Dat klinkt lelijk, maar is niet zo bedoeld. Italianen verstaan namelijk de kunst om zichzelf of hun product in de markt te zetten. Door Milaan pontificaal als modehoofdstad te bombarderen, kreeg Parijs ineens het nakijken. En zo kregen vakmensen als Giorgio Armani ineens een hoofdpodium in eigen land. De van oorsprong ‘medicijnman’ rolde per ongeluk in de mode. Na studies medicijnen en fotografie ontwikkelde hij zich namelijk tot een ontwerper en etaleur. De modecarrière kwam dan ook vrij laat op gang, want Armani was al 34 toen hij in Milaan terecht kwam. Het bleek een inspirerende omgeving. Lang verhaal kort: met of zonder die citymarketing wist deze inspirerende vakman de top te bereiken.  

Michele de Lucchi (1951)

Hoewel hij tegenwoordig werkt aan architectuur voor de toekomst, wordt hij door Italië gezien als de grootmeester van het Italiaans design. Zijn voorbeelden? Zijn er niet. De Lucchi ís een voorbeeld. Hij is tot op de dag van vandaag nog steeds een van de meest gevraagde ontwerpers van het land. Niet voor niets zijn veel van zijn ontwerpen beloond met verschillende internationale designprijzen. De Compasso d’Oro en de iF Design Award zijn daar twee waanzinnige voorbeelden van. Elk van zijn designlampen kenmerkt zich door het elegante ontwerp, eenvoud en herkenbaar vakmanschap. Neem de iconische Tolomeo-lamp.