Het geloof mag dan heilig zijn in Italië, het bijgeloof is er allerminst een bijzaak. Met name in het zuidelijk deel van de laars wordt nog altijd veel waarde gehecht aan zwarte magie, kwade geesten en de kracht van kruiden. Vooral door ouderen. Je zult er ook niet snel iemand onder een ladder door zien lopen. Esoterismo noemen de Italianen dat. Il Giornale gelooft er het zijne van, want bijgeloof brengt ongeluk.
Tijdens het EK-Voetbal twee jaar geleden zagen we een mooi voorbeeld hoe het bijgeloof geworteld is in de cultuur. Voor de eerste wedstrijd tegen Turkije, vertrok de spelersbus per ongeluk zonder assistentcoach Gianluca Vialli. De wedstrijd werd ruim gewonnen. Voor de wedstrijden daarna moest de bus elke keer even ‘per ongeluk’ zonder de coach vertrekken. Na 100 meter stapte hij dan weer in. Het heeft geholpen want Italië werd Europees Kampioen voetbal!
Bijgeloof in Napels, Lotto en de Smorfia
Napels is misschien wel de hoofdstad voor bijgelovigen. De Lotto is daarvan het beste voorbeeld. Het is (on) gelooflijk hoeveel waarde de Napolitaan hecht aan de getallen op een vodje papier. Ze halen die iedere week bij de Ricevitoria del Lotto. Het lot is met recht hun lot en dat het ze ernst is, blijkt in de boekenkast. Daar staat het heilige getallenboek Smorfia. Ieder getal heeft een betekenis en de Smorfia heeft het antwoord. Wie zonder boek zijn geluk in de loterij zoekt, vraagt zijn bejaarde buurvrouw nog wel eens om hulp.
Magie
Napels is, net als Turijn overigens, een stad vol magie. Een stad ook waar het mysterie is verborgen achter de kunst en waar legendes van spoken nog overleven onder de zeventiende-eeuwse paleizen. Met name de oudere Napolitanen schudden moeiteloos verhalen uit hun mouw. Enge verhalen vooral, over monniken die met het hoofd in de pij gedoken en een kandelaar met brandende kaars door de straten trekken. En ineens waren ze weg. Er zijn, ook buiten de stad, verhalen over klopgeesten en vervloekte huizen.
De duistere en magische kant van Napels komt uitgebreid aan de orde tijdens speciale rondleidingen door de stad. Bij het toeristenbureau helpen ze je graag aan een deskundige gids die zijn ‘esoterische’ Napels laat zien.
Wij lieten ons leiden door Fabio Comella. Hij vertelt over de Prins van San Severo en de tastbare herinneringen aan spokerij en tovenarij van eeuwen geleden. Maar het ‘duistere’ verleden van Napels is ook tastbaar in het heden. Dood en rouw gaan hier gepaard met verschillende vormen van bijgeloof. Geesten worden uitgedreven om rusteloze zielen in het vagevuur te voorkomen.
Gij zult niet…
Het bleek voor onze redactie een kleine moeite om het bijgeloof in Italië tot een boeiend artikel te maken. Sterker nog, we zouden er een boek mee kunnen vullen. Ook omdat iedere regio, stad en straat door de jaren heen weer eigen variaties heeft bedacht, waardoor het bijgeloof meer een bij-bij-bijgeloof werd. Neem het getal 13. Dat is ook in Italië een ongeluksgetal, maar er zijn ook cultuurkenners die geluk toeschrijven aan 13 en juist het getal 17 tot ongelukkige bestempelen. Tja. En zo zijn er meer van die ‘heilige’ wetten:
- Leg nooit een brood ondersteboven op tafel
- Niet afkloppen op hout, maar op oud ijzer
- Veeg nooit met de bezem over je schoenen
- Geen voeten op tafel
- Nooit wijn inschenken met de linkerhand
- Geef nooit een spiegel cadeau
- Geen bloemen op bed
- Maak nooit een kruis met je bestek
- Eet geen appel met kerst
- Een beetje Spumante achter je oor op 1 januari brengt geluk
- De wens In bocca al lupo brengt succes
Bijgeloof in de tuin
In het lekkerste land ter wereld zijn (on)geluk en(bij)geloof uiteraard ook te vinden in de keuken en de tuin. Dat is vooral te merken tijdens de feestdagen, zoals de traditionele linzen rond de jaarwisseling.
Knoflook zou een wapen zijn tegen de magische krachten van de tovenares Circe. In Piemonte bestaat nog steeds de traditie om een nieuw pan eerst met knoflook in te wrijven, zodat de kwade geesten verdreven kunnen worden. En een gebonden bos knoflook achter de voordeur zou je beschermen tegen het boze oog.
Hazelnoten (of een tak van deze boom) werden voor een behouden vaart meegenomen tijdens lange zeereizen, terwijl laurier, waarschijnlijk door zijn sterke geur, beschermt tegen duivels, de pest of een aanval van parasieten. Je ziet de struiken vaak rond landbouwvelden in de hoop op een goede oogst.
Voor geluk en liefde zijn het klavertje vier, rode rozen en de maretak in Italië nog altijd ware klassiekers.
(M.m.v. Metropolis)
