Bezienswaardigheden van Bologna buiten het centrum

Wie dol is op eten en drinken, slenteren door smalle straatjes en het bewonderen van middeleeuwse torens en paleizen, is in Bologna helemaal op z’n plek. Een stad om verliefd op te worden, die je omarmt zodra je het indrukwekkende Piazza Maggiore opwandelt en die je niet meer loslaat voor je alle fijne delicatessen en wijnen hebt geproefd. Dwaal ook eens af naar de bezienswaardigheden van Bologna buiten het centrum

Door: Simone Vos 

Reisjournalist Simone Vos kwam er in 2017 voor het eerst en de stad veroverde meteen haar hart. Ze werd verrast door de grote hoeveelheid boogpartijen, poorten, fijne terrassen, uitgebreide keuze aan restaurants, wijnbars, pasticcerie en gelaterie. De liefde voor Italië wakkerde aan en daarna ging ze nog vaak terug.

Tijdens een langer verblijf vorig jaar, leerde ze Bologna écht goed kennen. Met een koffer vol verhalen keerde ze terug en schreef een prachtige, rijk geïllustreerde reisgids die in 2023 verscheen. Daarin lees je uiteraard over de hoogtepunten van de stad maar Simone neemt je ook mee naar de leukste restaurantjes, ze deelt recepten van de bekendste smaakmakers, leidt je naar de omgeving van Bologna en geeft tal van praktische tips.

Il Giornale ontdekt graag verstopte parels van de Italiaanse steden en daarom viel ons oog op Simones verhaal over de wijk Bolognina. Deze jonge en hippe wijk ligt buiten de gebaande paden en kent een paar aangrijpende verhalen die we van Simone met je mogen delen.    

Een wandeling door de wijk Bolognina van de culinaire universiteitsstad

Relatief onbekend, maar zeker niet te missen: de wijk Bolognina. Letterlijk vertaald betekent het ‘klein Bologna’. Deze wijk ligt direct achter het station en je vindt er een heel aantal interessante historische monumenten, muziekclubs, musea, moderne galerieën en veel street art. De wijk Bolognina heeft een ander karakter dan het centrum van de stad en voelt als een soort dorp in het grotere geheel. Vroeger was het vooral een plek waar veel ambachtelijke werkplaatsen zaten, maar inmiddels is het imago van de wijk wat hipper en jonger.

Parco della Montagnola

Wanneer je vanaf het Piazza Maggiore richting Bolognina wandelt, kom je langs het Parco della Montagnola, het oudste park van de stad, aan de Via dell’Indipendenza en de Via Irnerio. Sinds 1664 is het park al open voor publiek en wordt het vooral gebruikt als plek voor optredens en sportwedstrijden. De huidige uitstraling van het park is te danken aan Napoleon, die het in de eerste jaren van de negentiende eeuw liet herinrichten in Franse stijl. Architect Giovan Battista Martinetti ontwierp het park. Hij was onder meer bekend van de Villa Spada en een groot aanhanger van Napoleon.

In het Parco della Montagnola zijn nog altijd eeuwenoude bomen te zien die uit de tijd van Napoleon stammen. In het park vind je onder meer een school en een fontein die is ontworpen door Diego Sarti. Oorspronkelijk stond de fontein tijdens een expositie in 1888 in de Giardini Margherita, daarna is deze verhuisd naar dit park.

Ooit stond er op deze locatie de Rocca di Porta Galliera, een kasteel dat tussen 1330 en 1333 werd gebouwd voor kardinaal Bertrando del Poggetto. Het kasteel is meerdere keren verwoest door de Bolognesi, om zich tegen de pauselijke invloed te verzetten. Uiteindelijk is het nooit meer opnieuw opgebouwd. De overblijfselen van het kasteel zijn nog te zien voor de trappen naar het park.

Porta Galliera

Tegenover de restanten van de Rocca di Porta di Galliera staat de Porta Galliera, die ooit bij het kasteel hoorde. De poort had vanaf het begin al een belangrijke functie in het watersysteem van Bologna. De grootste waterstromen die langs de hoofdweg liepen, kwamen hier samen en liepen vanaf de stad naar Ferrara en de Povlakte. De poort is in de dertiende eeuw gebouwd, maar werd meerdere keren herbouwd. De stijl waarin de Porta Galliera nu is te bewonderen, stamt uit de zeventiende eeuw. Scalinata del Pincio

In 1896 werd er een rond bassin toegevoegd aan het Parco della Montagnola. Ook kwam er een heel aantal monumentale trappen bij, de Scalinata del Pincio. Deze zijn ontworpen door Tito Azzolini en Attilio Muggia en zijn gedecoreerd door de belangrijkste kunstenaars van die tijd: Pietro Veronesi, Arturo Orsoni, Ettore Sabbioni en Arturo Colombarini. Het centrale punt van de indrukwekkende trappartij is de Fontana della Ninfa. De dichter Giosuè Carducci droeg een sonnet aan het standbeeld van de nimf op, waarin zij praat met het standbeeld van Neptunus, op het Piazza del Nettuno. Hij zou namelijk haar wettige echtgenoot zijn geweest.

Het sonnet van Giosuè Carducci dat hij opdroeg aan het standbeeld van de nimf in het Parco della Montagnola.

Il Nettuno
Bianchi verni, estati ardenti, quante mai pesâr su me!
Trapassar maree di genti vidi e nuvole di re.
Bella mia, dal fondo algoso del mar nostro vieni su!
In te vuole il suo riposo la mia bronzea gioventù.

La Sirena
Dal confin che il sol rallegra qual mai voce risonò?
Di quest’acque immense l’egra solitudin lascerò.
O tu azzurro il crine e il dosso bel cavallo, a me, a me!
Vo’ vedere il sole rosso e la faccia del mio re.

Il Nettuno
il mio petto si confonde di lassezza e di desir.
Bella mia, per le glauche onde non ti sento anche salir?
Bella mia, quando in ciel dorme la caligine lunar
Ne la veglia de le forme ci vogliamo disposar.

La Sirena
Ahi, mio re! l’informe eterno demo gorgone non vuol,
E la tenebra d’inferno mi sorprende in faccia al sol.
Ahi, mio re! la tua carezza chiedo in van, son tratta giù;
E fu in van la mia bellezza com’è in van la tua virtù.

Centraal station Bologna en de terreuraanslag

Schuin tegenover het Parco della Montagnola ligt het centraal station van Bologna. Vanaf dit station vertrekken de treinen in alle richtingen van het land. Bologna ligt op een gunstige, centrale plek, waardoor je vanaf dit station met de trein vrijwel overal in Italië kunt komen. Wanneer je bij het station aankomt, valt je wellicht meteen iets op. De klok die aan de buitenkant van het station hangt, staat namelijk stil op 10.25 uur. Die tijd verwijst naar het moment waarop op 2 augustus 1980 een bomaanslag op het station plaatsvond. Bij deze aanslag kwamen vijfentachtig mensen om het leven en raakten tweehonderd mensen gewond.

In het station is er een gedenkteken voor de slachtoffers van deze terreuraanslag. In de wachtkamer van het station ontplofte om 10.25 uur een zware bom van maar liefst drieëntwintig kilo explosieven. Een aantal leden van de fascistische groep Nuclei Armati Rivoluzionari kreeg levenslang voor deze aanslag, maar het is niet duidelijk wie de opdrachtgever van de terreurdaad was. In 2020 heeft Gilberto Cavallini levenslang gekregen voor zijn aandeel in deze aanslag. Hij was ook  lid van de Nuclei Armati Rivoluzionari. Hij ontkent zelf elke betrokkenheid.

Loden jaren in Italië

Op het moment dat de aanslag plaatsvond, was het heel druk in de wachtruimte, omdat het op die warme dag de enige plek met airconditioning was. Het overgrote deel van de slachtoffers was Italiaans, maar er zou ook een aantal buitenlandse toeristen zijn omgekomen en gewond geraakt. In de jaren tussen 1960 en 1980, ook wel ‘de loden jaren’ genoemd, zijn in Italië veel aanslagen gepleegd, waarbij meer dan driehonderd doden vielen. Zowel extreemlinkse als extreemrechtse groepen zijn verantwoordelijk gehouden voor de diverse aanslagen. Een van de andere dieptepunten in deze jaren was de ontvoering van premier Aldo Moro, in 1978, die na anderhalve maand ook vermoord werd door de Rode Brigades (een extreemlinkse groepering).

Bolognina: Memoriale della Shoah

Via de achterkant van het station of over de brug van de Via Giacomo Matteotti wandel je de wijk Bolognina in. Wanneer je over de Via Giacomo Matteotti aan komt lopen, zie je vlak voor de kruising met de Via de’ Carracci aan de linkerzijde een indrukwekkend monument staan. Dit is het Memoriale della Shoah, een oorlogsgedenkteken. De twee stalen blokken van tien meter hoog en tien meter breed staan tegenover elkaar, op de brug die over het spoor loopt. Het gedenkteken staat bovenaan een grote trap en staat haaks op de twee andere muren.

Het monument stelt een magneet voor. Mensen aantrekken om even stil te staan en te reflecteren op het monument en de discussie op gang brengen over wat er in het verleden is gebeurd; dat is het doel van dit gedenkteken. Tussen de twee blokken in is precies genoeg ruimte gelaten zodat er een persoon tussendoor kan lopen. Het pad heeft aan het begin een breedte van 1.60 meter, maar wordt steeds smaller, tot tachtig centimeter breedte aan het einde. Hiermee willen de ontwerpers de beleving zo echt mogelijk maken en het gevoel van beklemming meegeven als je erdoorheen wandelt.

Van Auschwitz I naar Auschwitz II

Het pad tussen de twee blokken is van stukjes basaltsteen gemaakt. Dit staat symbool voor de Judenrampe, de tocht die de joden moesten maken van Auschwitz I naar Auschwitz II (Birkenau). De inval van het licht is ook bepalend bij deze doorgang; zowel overdag als ’s avonds zorgt de lichtinval voor een kalme sfeer. De architecten gebruikten bewust een soort staal dat gaat roesten in de buitenlucht, om zo te laten zien dat alles in de loop ter tijd wordt aangetast en een rijke historie heeft.

Aan de binnenzijde van het Memoriale della Shoah zijn lege vakken gemaakt, die staan voor de cellen van de gedeporteerden in de concentratiekampen. Ze staan symbool voor de leegte die de bezetters hebben achtergelaten door de gevangenen mee te nemen. Aan de buitenzijde zie je juist een glad geheel waarbij alleen de contouren van de vakken te zien zijn, als een blanco pagina die in de richting van de stad staat. De joodse gemeenschap, verschillende organisaties en een aantal inwoners, hebben gezamenlijk het initiatief genomen om dit monument te laten plaatsen.

Het monument is op 27 januari 2016, op de internationale herdenkingsdag voor de Holocaust, opgeleverd. Een jaar daarvoor was er een internationale ontwerpwedstrijd uitgeschreven voor het gedenkteken. SET Architects uit Rome won deze wedstrijd en ontwierp het Memoriale della Shoah. In minder dan twee maanden bouwden de Romeinse architecten het monument. De locatie van dit monument is bewust gekozen. Juist door de heftige terreurdaad die in 1980 op het station plaatsvond, wil de gemeente laten zien dat dit een plek is om ook de zwartste pagina’s uit de geschiedenis te herdenken.

Teatro Testoni en Chiesa del Sacro Cuore di Gesù

Na dit indrukwekkende monument kom je al snel in de sfeervolle straten vol cafeetjes, restaurants en bezienswaardigheden van Bolognina. Aan het Piazza Don Antonio Gavinelli vind je bijvoorbeeld het Teatro Testoni Ragazzi, een theater waarin je vooral voorstellingen speciaal voor kinderen en families kunt bezoeken.

Aan de overkant van het theater ligt de Chiesa del Sacro Cuore di Gesù. Deze imposante kerk is tussen 1864 en 1928 gebouwd en wordt door de Salesianen onderhouden. De koepel is zestig meter hoog en is dan ook al van verre te zien. Deze koepel is versierd met glas-in-loodramen, waardoor de lichtinval in de kerk indrukwekkend is. Aan de buitenzijde van de kerk toont een mozaïeken Jezus de voorbijgangers zijn heilige hart, waarnaar de kerk vernoemd is.

Mercatino Albani Bologna

Wanneer je de Via Giacomo Matteotti verder volgt, kom je op de Via Francesco Albani. Aan deze straat vind je een van de oudste marktplaatsen van Bologna: de Mercatino Storico Francesco Albani (op nummer 4). Deze bestaat al sinds 1934. In deze markthal vind je de Mercato Bolognina, de perfecte plek voor het inkopen van lokale en ambachtelijke producten. Je vindt er veel verse specialiteiten zoals kazen, vlees en exotische ingrediënten.

Checkpoint Charly

Twee straten verderop, aan de Via del Rosaspina 7/a vind je Checkpoint Charly, een interessante plek voor kunstliefhebbers. Dit is een werkplaats voor kunstenaars die met verschillende disciplines bezig zijn; van schilderen, beeldhouwen en illustreren tot aan houtbewerking en zeefdrukken. Er vindt met enige regelmaat ook een expositie plaats bij Checkpoint Charly. Wanneer je gecharmeerd bent van deze kleinere kunstruimtes, neem dan ook een kijkje bij Titivil, aan Via Mascarella 31 in het centrum van Bologna. Een aantal oud-werknemers van Checkpoint Charly heeft deze galerie en boekenwinkel mede opgezet.  

Van het Piazza dell’Unità naar het Museo per la Memoria di Ustica

Vanaf Checkpoint Charly wandel je richting het hart van Bolognina: het Piazza dell’Unità. Op dit plein vind je onder meer een parkje: de Giardino di Piazza dell’Unità. Rondom het piazza zitten verschillende cafeetjes en restaurants. Dit is meteen een geschikte plek voor een lunch of een aperitivo. Wanneer je door deze wijk wandelt, zie je op diverse gebouwen street art. Ook op de rolluiken van winkels die nog dicht zijn, vind je geregeld schilderingen in de prachtigste kleuren en figuren.

Street art voor onderweg

Zo zie je op de Ex Mercato Ortofrutticolo, de oude fruit- en groentemarkt, een street artwerk van acht bij acht meter. De bekende street art-kunstenaar Blu heeft dit kunstwerk gemaakt om te reflecteren op de ontwikkelingen die de wijk doormaakt. Hij wil laten zien dat het gebouw waarde heeft, zodat het niet gesloopt wordt. In zijn werk vind je verwijzingen naar The Lord of the Rings en Star Wars. Het gebouw is te vinden aan de Via Aristotile Fioravanti 24. Ook leuk: iedere donderdagochtend is er in dit gebouw een biologische markt. Wanneer je de street art op de Ex Mercato Otrofrutticolo hebt bewonderd, loop je door de Via Franceso Bolognese naar een volgende bijzondere bezienswaardigheid. Via het Parco della Zucca kom je bij het museum dat een belangrijke historische gebeurtenis markeert; het Museo per la Memoria di Ustica aan de Via di Saliceto 3/22.

Van het museum naar de groene parken

Wanneer je na afloop van je bezoek aan het Museo per la Memoria di Ustica in de buitenlucht wilt laten bezinken wat je allemaal gezien en gelezen hebt, kun je het Parco della Zucca inwandelen. Een wat groter park in de wijk Bolognina is het Parco di Villa Angeletti, aan de westkant van de wijk, vlak bij het spoor. Om er te komen, wandel je de Via Francesco Bolognese uit, die overgaat in de Via Piero Gobetti en bij het park uitkomt. Dit parco heeft zijn naam te danken aan de Villa Angeletti die in de negentiende eeuw in volle glorie aanwezig was. Tijdens de Tweede  Wereldoorlog is de villa platgegooid en sindsdien is er weinig meer van over.

Het Parco di Villa Angeletti is zo’n acht hectare groot en ligt langs het kanaal Navile. Je vindt er verschillende plant- en boomsoorten en kunt er even lekker relaxen. In het park vind je ook de restanten van het Anfiteatro Villa Angeletti, een amfitheater dat hier ooit stond.     

Dit artikel is onderdeel van de reisgids Bologna van Simone Vos. Een uitgave van Edicola Publishing. De gids verscheen juni 2023 en is te koop via onze site. Prijs € 24,50.