Trots zijn de Napolitanen op hun stad, hun geschiedenis en natuurlijk ook hun voetbalhelden. Daarom brachten we op deze site al eens een ode aan de ‘rijke armen van het zuiden’. De stad bracht karakteristieke kunst, gerechten, cultuur en architectuur voor. We zetten 11 symbolen van Napels op een rij.
Pulcinella
Hij is een beetje dom en onhandig, maar ook grappig, deze figuur uit de Italiaanse theatertraditie Commedia dell’Arte, waarin hij de rol van zanni vervult. In Nederland wordt Pulcinella beschouwd als de stamvader van ‘onze’ Jan Klaassen, maar Napolitanen herkennen hierin vooral zichzelf. De figuur zou rond 1600 zijn ontstaan, voortgekomen uit Macchus, een figuur uit de oude komedies van Atella, een stad ten noorden van Napels. Pulcinella maakt de mensen al eeuwen aan het lachen met zijn gestuntel en gekke plannetjes, maar dat heeft ook iets pijnlijks. Pulcinella heeft namelijk altijd honger, wat een subtiele verwijzing is naar de armoede
Het Volkslied van Napels
Funiculì Funiculà, uit 1880, is waarschijnlijk het bekendste Napolitaanse volkslied. Het werd min of meer voor de grap geschreven door Peppino Turco Luigi Denza, ter gelegenheid van het feest van Piedigrotta. De twee vrienden deden mee aan een liedjeswedstrijd en lieten zich inspireren door de opening van de eerste kabelspoorbaan (funicolare), dat toeristen naar de krater van de Vesuvius bracht. Het lied viel in de smaak vanwege het dialect en Turco en Denza wonnen de wedstrijd. Sindsdien is het door vele artiesten en koren gezongen, zelfs door Luciano Pavarotti.
Aissèra, Nanninè, me ne sagliette Tu saie addò? Tu saie addò? Addò ‘stu core ‘ngrato cchiù dispietto Farme nun pò! Farme nun pò Addò lo fuoco coce, ma si fuie Te lassa sta! Te lassa sta E nun te corre appriesso, nun te struie Sulo a guardà, sulo a guardà Jamme, jamme ‘ncoppa, jamme jà Funiculì, funiculà!
Pizza Margherita
Hoewel de gildeleden van de Associazione Vera Pizza Napoletana graag in superlatieven spreken over hun ‘koninklijk brood’, weten ook zij dat dit brood gedeeld moet worden. Tja, de Napolitanen mogen er misschien roem aan ontlenen, het is de vraag of de uitvinding hen toekomt. Zo gaat het verhaal dat de Napolitanen het platte brood van de Etrusken eerst van tafel veegden, tot ze in de 18de eeuw de smaak van de tomaat ontdekten. Dat het voedzaam en betaalbaar was, speelde ook een rol.
Met het bezoek van koning Umberto I en zijn vrouw Margherita aan Napels in 1889 kreeg het armeluisbrood ineens aanzien. Het koningspaar kende de pizza nog niet en liet zich trakteren door Raffaele Esposito. De ontboden stadsbakker liet het paar van drie smaken proeven; vis, kaas en olie, en mozzarella en tomaat met een blaadje basilicum. Die laatste pizza, in de kleuren van de Italiaanse vlag, viel in de smaak bij Margherita van Savoye en draagt sindsdien haar naam.
Kasteel, Castel Nuovo
Het Castel Nuovo herinnert aan de tijd dat Napels de hoofdstad was van het koninkrijk Sicilië. Toen Karel I van Anjou in de tweede helft van de 13de eeuw koning werd, verplaatste hij de hoofdstad van Palermo naar Napels. Daar hoorde uiteraard een kasteel bij en dus gaf hij opdracht tot de bouw van dit ‘nieuwe’ kasteel, dat toen overigens nog niet zo heette. Van het oorspronkelijke kasteel is alleen de Capella Palatina overgebleven, maar ook de kerk Santa Barbara, op de binnenplaats, is bezienswaardig met fresco’s van Giotti. Het meest in het oog springen de massieve torens, drie aan de voorkant en twee aan de achterkant.
Stadsomroeper
Je ziet ze nog wel eens tijdens traditionele feesten, maar eigenlijk is de pazzariello overleden. Deze wonderlijke figuur liep vroeger altijd in een militair uniform voor de muziek uit, zwaaiend met een baton met gouden knop. Je zou ‘m kunnen vergelijken met de tamboer maître van de fanfare, maar dan op z’n Napolitaans.
Van oorsprong was het een stadsomroeper, maar in de loop der jaren kreeg hij meerdere taken van de gemeente. Zo leidde de pazzariello optochten en kon hij worden ingehuurd door winkels. Komt dat zien! In de film l’Oro di Napoli werd de ‘roeptoeter’ van de stad uitgebeeld door Totò.
Caffè
Heel Italië drinkt koffie, maar in Napels doen ze dat – uiteraard – op z’n Napolitaans. De Caffettiera Napoli bestaat uit twee metalen cilinders, één met een tuit en een ruimte voor de fijngemalen koffie. In de andere cilinder gaat het water om te koken. Het is een soort percolator en dus geen espressoapparaat dat onder stoomdruk werkt. De koffie is dan ook minder sterk dan espresso. Bovendien kun je hem opgewarmd nog wel een tijdje op smaak houden.
Sophia Loren
Hoewel ze geboren werd in Rome (in 1934; ssst.), beschouwen veel Napolitanen Sophia Loren als hun filmster. Ze groeide immers op in het nabijgelegen Pozzuoli en woonde tijdens de Tweede Wereldoorlog een tijdje bij familie in Napels. Bovendien was het Vittorio de Sica uit Napels, die de Italiaanse schone in 1954 op het witte doek bracht met de film l’Oro di Napoli.
Tien jaar later schreven de twee zelfs geschiedenis met de klassieker Matrimonio all’Italiana. De liefde van Loren voor Napels blijkt ook uit het kookboek In cucina con amore uit 1971, dat sinds enkele jaren weer in de handel is. Hierin staan veel typische gerechten uit de Napolitaanse keuken. Tegenwoordig woont de diva in Zwitserland, maar ze schijnt nog altijd een flink appartement te hebben in Napels.
Spaghetti
Pizza mag dan heilig zijn in Napels, voor spaghetti geldt dat eigenlijk niet minder. Vooruit, pasta is niet in Napels geboren, maar de stad heeft ’s lands trots wel geadopteerd, mede dankzij de enorme tomatenoogst in dit deel van Italië. De tomaat is op zijn beurt verworden tot het symbool van de Zuid- Italiaanse keuken. Om die ziel te proeven, is een bezoek aan Napels niet compleet zonder Spaghetti alla Napoletana. Hier het recept!
Ingrediënten:
300 g spaghetti 2 el olijfolie blikje gepelde tomaten (gezeefd) blikje anjovis 1 à 2 tenen verse knoflook verse peterselie zout, peper
Bereiding: Verwarm de olijfolie en voeg de fijngemaakte knoflook en de ansjovis toe. De knoflook mag niet bruin worden!
Laat de ansjovis een beetje ‘smelten’ en voeg vervolgens de gezeefde tomaten en de helft van de gehakte peterselie toe.
Laat dit zachtjes inkoken en doe naar smaak wat peper en zout erbij. Niet teveel, want ansjovis is van zichzelf al erg zout.
Kook tegelijkertijd de spaghetti al dente.
Doe de spaghetti bij de saus, goed roeren en garneer het geheel met de rest van de gehakte peterselie
Buon Natale
De Napolitaanse kerststal is niet van het jaar nul. Nee, die stamt uit de 18de eeuw. In die tijd gaf een rijke prins opdracht aan toonaangevende kunstenaars om een kerststal te maken, compleet met de bijbehorende figuren. Het zou hem tweeduizend goudstukken hebben gekost, maar ook veel hebben opgeleverd, want iedereen wilde dit wonder bekijken. De koning van het ‘koninkrijk’ Napels was zo onder de indruk van de belangstelling dat hij besloot een groter exemplaar te laten bouwen en daarmee ontstond een traditie, die religie en marketing tot een ongemakkelijke eenheid hebben gevormd.
Je vindt de stalletjes dan ook in vele samenstellingen het hele jaar door in de stad, maar in november en december wordt daarbij ook het Woord verkondigd. In het Museo di San Martino, in het kloostercomplex in de heuvels van Sant’Elmo bijvoorbeeld. Ook de beroemde Presepe di Cuciniello is hier te vinden, compleet met honderden figuren; mensen, dieren en engelen
Historie
Het Archeologisch Museum is één van de belangrijkste ter wereld in zijn soort. In de 16de eeuw was dit gebouw een onderkomen voor de koninklijke cavalerie, maar in de 17de eeuw werd het verbouwd tot de universiteit van Napels.
Het museum herbergt verschillende kunstwerken uit de oudheid, zoals een geweldige collectie Grieks-Romeins beeldhouwwerk, een uitgebreide Egyptische collectie, fresco’s, de verzameling beelden en meubels uit de Tempel van Isis in Pompeï en de kunstverzameling van de Villa dei Papiri, die men opgegraven heeft in Herculaneum. Het geheime kabinet toont de erotische, Romeinse werken die men in Pompeï en Herculaneum ontdekte.
The Voice of Napoli
Enrico Caruso was één van de beroemdste tenoren in de geschiedenis van de opera. Hij werd geboren in Napels en begon er ook zijn carrière, in 1894. Zijn eerste grote succes kwam een jaar later met de opname van de allereerste grammofoonplaat: Vesti la giubba uit I Pagliacci, waarvan 1,2 miljoen exemplaren werden verkocht.
Er volgden er nog vele, want het repertoire van Caruso omvatte tientallen Italiaanse opera’s en honderden liederen. Daar zaten overigens ook een paar typisch Napolitaanse volksliedjes bij.
Meer artikelen over Napels op onze site via deze link! Lees bijvoorbeeld over de fraaie metro of over het nachtleven in de stad.
